I bob. D. A. Kabalevskiy musiqiy va estetik tarbiya ilmiy maktabining asoschisi

I.3 Yoshlik va bolalik yillari

1914 yil yozida Moskvaga ko’chib bordik va bu voqea mening hayotimda to’la inqilob bo’lib tuyuldi. Va bu juda hayajonli edi. Moskvaga sayohat uch kun davom etdi. SHu vaqt ichida men otamning hamkasbi Yura SHengerning o’g’li bilan uchrashdi. Biz umrbod do’st bo’ldik. O’sha paytlarda men musiqa darslarini boshladim va 1919 yilda Arbat maydonidagi 3-davlat musiqa maktabiga o’qishga kirdim. O’shanda men 15 yoshda edim. Qishda mo’ynali kiyimlarda harorat noldan past bo’lgan xona va ijraga olingan pianinoda mashq qilardim. O’sha paytda men zavq bilan dars qildim deya olmayman, lekin bolalikdan tarbiyalangan odatim, hamma narsani iloji boricha bajarishga odatlanganim, o’z taosirini o’tkazdi. Va asta-sekin muvaffaqiyatga erisha boshladim. Hali ham musiqa yaratish haqida o’ylamagan edim va yo’qolgan yillarning o’rnini to’ldirishga harakat qilmadim. Tezda yangi asarlarni o’rganganim sababli, o’qituvchim mendan tobora ko’proq yangi asarlarni so’rardi, natijada men oxirigacha hech narsani o’rganmaslikka, beparvolikbilan ijro qilishga odatlandim. Ha, o’qish uchun ko’p vaqt yo’q edi: shu bilan birga men nafaqat umumtaolim maktabida o’qidim, balki tuman maomuriyatida ham xizmat qildim. Maktab hayoti tartibsiz davom etdi, ammo bo’ronli va qiziqarli. Men talabalar kengashi va maktab sudining a’zosi edim. Maomuriyat maktabda narsalarni tartibga solishga qodir emasligi aniq bo’lgach, men o’rtoqlarim bilan "Ettilik" ni tashkil qildik va bundan buyon maktabdagi barcha hayotni o’z qo’limizga oldik.Biz endi maktab uchun oziq-ovqat taominotini o’rnatishga harakat qildik, o’qituvchilar bilan birgalikda taolim masalalarini muhokama qilardik.Maktabda kontsertlar va spektakllarni tashkil qilar edik. Ulardan bittasi butun umrimda esimda qoladi.

Men umumta’lim maktabini tugatdim va to’rtinchi musiqa kollejining oltinchi yiliga ko’chib o’tdim. Mening hayotimda yangi davr boshlandi.

Men ham, otam ham musiqa mening kasbimga aylanishi mumkinligiga ishonmagan edik. Maktabda o’qiyotganimda, ehtimol maktab sudidagi faoliyatim taosir qilgan, men yuridik martaba haqida o’ylay boshladim va Universitetga kirmoqchi bo’ldim. Engels nomidagi Ijtimoiy-iqtisodiy instituga hujjat topshirdim va kirdim. Biroq, mening tarqoq tabiatim va turli xil faoliyatlarga ishtaham bu erda ham menga tinchlik bermadi. Rasmga muhabbatni otamdan meros qilib olib, bolaligimdan shu bilan shug’ullanganimdan so’ng, institutga kirgandan so’ng, men rasm va rasmlar studiyasiga kirdim. 1922 yildan musiqa kollejida ham ishlay boshladim. . Yil o’rtalarida institutni tark etdim. Musiqa mening yagona jiddiy biznesga aylandi.

Uch yil - 1922 yildan 1925 yilgacha - hayotimning keyingi yo’nalishini belgilab berdi. Bora-bora mening mavjudligimning butun ma’nosi musiqada ekanligini va eng muhimi, musiqa mening kasbim bo’lishi mumkinligini his qila boshladim. Musiqa yozishga bo’lgan birinchi urinishlarim o’sha yillarga tegishli - bu ilgari bajonidil bajarganim, bu improvizatsiya emas. Asta-sekin mening musiqiy tajribam to’planib bordi - men ko’plab kontsertlarga tashrif buyurdim, konsertlarni tomosha qilishni yaxshi ko’rardim va "fikrlarimni" musiqiy qog’ozga osonlikcha yozishni o’rgandim. Biroq, men uzoq vaqt davomida o’zimning kompozitsiyalarimni birovga ko’rsatishga juroat etolmadim. Nihoyat, 1923 yilda men V.A.Selivanovga birinchi opuslarni olib keldim. Va ular anchagina ko’p edi. Albatta, men asosan pianino uchun bastalaganman. Bu fantaziya, preludalar va she’rlar to’plami va hatto bir qismli katta konsert edi. SHuningdek, A.Tolstoydan Balmontgacha bo’lgan turli xil shoirlarning baytlariga asoslangan o’nga yaqin romanslar mavjud edi. Mening bastakorlik qilayotganim Selivanov juda hayratda qoldirdi va shu kuni men kollejda bastakor bo’limida qolishga qaror qildim. Professorlar taklif qilindi: kompozitsiya klassi G.Catuarga topshirildi, cholg’ushunoslikdan - S.Vasilenko, polifoniyadan - Al.V.Aleksandrovlarda dars oldim. Ushbu ajoyib o’qituvchilar bilan men kompozitsiya va nazariya bo’yicha o’qishni boshladim. Eng ajablanarlisi shundaki, olti oyga yaqin men ushbu yangi bo’limning yagona talabasi bo’ldim. Keyin yana bir nechta odamlar paydo bo’ldi. Kollejdagi mashg’ulotlar meni chinakam maftun qila boshladi. Men juda ko’p shug’ullandim,turli nazariy mavzularni o’rgandim. 1924 yil bahorida men fortepiano bo’limini tugatdim, imtihonda Baxning preludiyasi va Fugasi (WC-dan minor), Tokkatu, SHuman va Skryabinning 2 Sonatasini ijro qildim.

Kabalevskiy - taniqli bastakor, o’qituvchi, pianist va dirijyor, musiqiy mutafakkir, jamoat arbobi, bolalar va yoshlarning musiqiy-estetik tarbiyasi kontseptsiyasining yaratuvchisi, dunyo mumtoz musiqiy merosining ehtirosli targ’ibotchisi, rus madaniyati badiiy makonining shakillnishida ulkan rol o’ynagan. Uning faol hayoti va ijodiy pozitsiyasi har doim nafaqat Rossiyada, balki uning chegaralaridan tashqarida ham qiziqish va e’tirof sazovor bo’ldi, bu bizga ustozning umuman jahon badiiy madaniyatiga qo’shgan hissasi haqida gapirish imkonini beradi.

Kabalevskiyning ijodiy merosi bizning zamondoshlarimiz uchun uning axloqiy va estetik ideallarini o’zida mujassam etgan rassomning o’zini o’zi anglashi uchun namuna bo’lib xizmat qiladigan ulkan badiiy olamdir. Kabalevskiyning bastakorlik merosi nihoyatda keng: beshta opera, balet, operetta, o’n uchta simfonik asar, ettita cholg’u kontserti, oltita oratoriya va kantata, ko’plab kamer asarlar, bolalar va yoshlar uchun, shuningdek, mohir musiqachilar uchun ko’plab fortepiano asarlarini yaratdi. yuzta qo’shiq, vokal tsikllari, teatr va radio shoulari uchun musiqa, shuningdek, o’nta film uchun musiqa yozdi. SHu bilan birga, Kabalevskiyning dastlabki asarlarida inson shaxsiyatiningeng muhim xususiyatlari aniq ko’rish mumkin. Asarlarida ijodiy idrokning chuqurligi va aniqligi, atrofdagi hayot bilan ajralmas aloqani his qilish mumkin.

Butun dunyoda uning ismi yoshlar va yoshlar bilan bog’liq. 400 dan ortiq asarlarning asosiy qismi bolalar va yoshlar uchun yaratilgan. Kabalevskiyning butun hayotining maqsadi o’qituvchi bo’lish edi. Mamlakatimizda uning musiqasi va ayniqsa qo’shiqlari yangramaydigan maktab yoki pioner lageri, Ijod uyi yoki musiqa studiyasi yo’q edi. Ko’p yillar davomida uning yuzi televizor ekranidan chiqmadi, ovozi radioda yangradi.

Dmitriy Borisovich Kabalevskiyning ismi har bir oilada tanilgan, u odamlarga quvonch keltirgan va ularni quvonishga o’rgatgan. U "bizning kelajagimizda bolalar yig’lashdan voz kechishadi va kulishadi, evonko baland ovozda kulishadi ..." deb chin dildan ishonishgan.

XULOSA
D.B.Kabalevskiyning iste’dodi juda ko’p qirrali deb aytishimiz mumkin. Bastakor ijodi haqidagi yuqoridagi hikoyadan ham uning qiziqishlari doirasi naqadar buyukligini ko’rish mumkin.U quvonch bilan o’z bilimini, iste’dodini yoshlarga va jamiyatga berdi. Ajoyib dirijyor va pianinochi, u o’z asarlari bilan kontsertlarda qatnashgan, havaskor jamoalarga yordam bergan, jamoat arbobi va musiqa tanqidchisi sifatida bosma nashrlarda maqolalar chop etgan. U o’z davrining musiqiy o’qituvchisi bo’lgan, maoruzalari bilan mamlakat bo’ylab sayohat qilgan, musiqa haqidagi dasturlari radioda eshittirilgan. Zo’rg’a tug’ilgan Dmitriy Borisovich Kabalevskiyning Rekviyimi bizning mamlakatimiz va uning chegaralaridan tashqarida tinglovchilar qalbida g’ayrioddiy javob oldi. Hayotining dastlabki olti yilida "Requiem" oltmish marta ijro etildi. Simfonik orkestr, ikkita xor va ikki yakkaxon uchun mo’ljallangan bu bir yarim soat davomida doimiy ravishda yangrab turadigan katta va murakkab asar har qanday tomoshabinni keskin eotiborda ushlab turadi. Asarning ommaviyligi sirini tushunish uchun uni tinglash kerak.Artekitlarga yozgan maktubida, kompozitor bir paytlar Requiem, ehtimol u yaratgan barcha narsalar ichida eng jiddiyidir, deb yozgan edi. Asar ustida ishlayotganda, Kabalevskiy do’stlariga bir necha bor uning butun ma’naviy va jismoniy kuchlarini o’ziga singdirishini aytdi. Men uni Kabalevskiyning "Rekviemasi" haqida, uning yaratilish tarixi, dunyoning konsert sahnalarida bastakorning hayoti to’g’risida eshitmaganlarni ushbu asar bilan uchrashish istagi bilan singdirilishini istayman.

Ijodning so’ngi davrida Kabalevskiyning ismi Prokofiev, SHostakovich va Xachaturyandan keyin sovet bastakorlarining eng yaxshi beshtaligida qayd etilgan. Kabalevskiy madaniyatli va o’qimishli musiqachi edi. Sovet musiqasida Dmitriy Borisovichning roli ziddiyatli.Kabalevskiyning ismi nima uchun "rasmiyatchilikda" ayblanuvchilar ro’yxatida yangraganligi hali ham aniq emas. Uning tashabbusi bilan amalga oshirilgan maktab musiqa taolimi islohot Sovet davri tugashi bilan ahamiyatsiz bo’lib qoldi.Kompozitorning musiqasi ilgari astoydil singdirilgan bo’lsa,endilikda deyarli eshitilmay qoldi. Uning ko’pgina asarlari avvalgidek keng bo’lmasa-da, hali ham musiqa pedagogikasida qo’llaniladi. U taniqli CHaykovskiy nomidagi musiqa tanlovining asoschilaridan biriga aylandi va tanlov ishtirokchilari tomonidan ijro etilishi kerak bo’lgan kuylarni yaratdi.

D.B.Kabalevsiy 1904 yil 30 dekabrda Sankt-Peterburgda tug’ilgan.Suvga cho’mish marosimi 9-yanvar, yakshanba kuni bo’lib o’tishi kerak edi, ammo shahar beqaror edi. Bastakorning oilasi Taurid saroyidan unchalik uzoq bo’lmagan joyda yashagan va cherkov barak yaqinida joylashgan bo’lib, shaharda otishma u erda va bu erda eshitilgan. Tabiiyki, ular Dmitriyni cherkovga olib borishga juroat etmadilar va uni muqaddas shriftda sotib olishga rozi bo’lgan baozi ruhoniylarni topdilar. Kelajakdagi bastakorning bolaligi beqiyos edi. Uning hayotining o’sha yillari miqyosidagi yagona muhim voqea bu voqea bo’lib, keyinchalik u hazil bilan ateistik harakat deb atagan edi: "Bir yarim yoshimda men suvga cho’mdiradigan xochimni echib, ehtiyotkorlik bilan zanjir bilan o’rab oldim ( xoch va zanjir katta edi - bobo!) Va tinchgina yutib yubordilar. " Ularning so’zlariga ko’ra, "nima uchun u buni qildi" degan savolga Dmitriy ishonchli tarzda javob berdi: "Bu kerak edi". Biroq, bu tajriba yaxshi yakunlandi. Terim shifokorlari tomonidan operatsiya rejalashtirilganida, u xochni baxtli ota-onasiga qaytarib berdi. Bastakorning otasi Kabalevskiy Boris Klavdievich sug’urta kompaniyasida matematik bo’lgan, u juda ilg’or odam edi va uning onasi Nadejda Aleksandrovna Kabalevskaya uy bekasi edi va u ko’p vaqtni bolalarga bag’ishlagan, hatto ularning yonida ham bo’lgan eng qiyin paytlarda. «Yakshanba kunlari otam ko’pincha singlim va men bilan uzoq yurishlarda yurar, u har doim kabina choyxonasiga yoki mehmonxonaga borar edi. Siz oddiy odamlarni bilishingiz va ularni o’zingizdan yomon odam deb bilmasligingiz kerak, - dedi u bizga. U singlim va men uydagi xizmatkorlarni "siz tomon" chaqirishni va avval eshik oldida yoki farroshlar bilan salomlashishni talab qilishni talab qildi. " - bastakor keyinchalik otasi haqida yozgan.

Dmitriy Borisovichning bobosi - Kabalevskiy Klavdiy Yegorovich harbiy muhandis, Luganskdagi o’q fabrikasining tashkilotchisi edi, u ajoyib xizmatlari uchun shaxsiy zodagonlarni qabul qilib, general unvoni bilan nafaqaga chiqqan.«Nafaqaga chiqib, Sankt-Peterburgga ko’chib o’tgach, bobom va uning oilasi Oxta shahriga joylashdilar, u o’sha paytning oxirigacha u erda yashagan, u erda u oxirigacha yashagan. U biznikiga tashrif buyurganida, u har doim xayrlashayotganda menga va singlisiga yaltiroq tanga berib, negadir: "Sartaroshga" deb aytardi. Biz bu 5 rubllik oltin tangalar ekanligini bilmas edik ... "- deb eslaydi Dmitriy Borisovich. SHu munosabat bilan, bastakor, olijanob oilada o’sgan, garchi ota-onasi har doim o’z farzandlariga odamlarga ularning sinfidan, kasbidan va lavozimidan qatoi nazar, ularga hurmat bilan qarashlari kerakligini singdirishga harakat qilgan. Otasining mulklar tengligi haqidagi fikri tufayli Dmitriy olijanob taolim olmadi. U uch yillik shahar maktabida va 1-Petrograd klassik gimnaziyasida o’qidi. 11 yoshida u shahar maktabini tugatib, 1-Peterburg erkaklar gimnaziyasiga o’qishga kirdi. Imtihonlarda u o’zini rasvo qildi.Barcha mavzularda men beshlik oldim, Xudoning Qonuniga ko’ra - to’rtlik. Yaxshiyamki, uni "muvaffaqiyatsiz qoldirgan" ruhoniy 1905 yil 9 yanvarda burnini, og’zini va quloqlarini qo’li bilan tiqib, uni muqaddas suvga botirgan ruhoniy bo’lib chiqdi. Agar bu tasodif sodir bo’lmaganida, u gimnaziyaga qabul qilinmagan bo’lar edi. "Maktabda men gimnaziyaga juda yaxshi tayyorgarlik ko’rdim va, ehtimol undan kam bo’lmagan, uch yilni oddiy o’g’il bolalar orasida o’tkazdim. Men hech qachon imtiyozli hayotim haqida o’ylamaganman va yaxshi, normal sharoitda o’sganman », deb yozadi Dmitriy Borisovich maktabdagi yillari haqida.Bo’lajak bastakor urush boshlangandan bir yil o’tgach gimnaziyaga o’qishga kirdi.Yozda yovvoyi bo’linma u yashagan qishloq yaqinida joylashgan edi. Dmitriy tez-tez unga g’ayrioddiy tuyulgan chavandozlar va ularning otlariga qarash uchun yugurdi. «Tez orada otamning frontda yagona akasi vafot etganligi to’g’risida xabar keldi. Onam kasalxonada hamshira bo’lib ishlagan, yengiga qizil xoch qo’yilgan oq xalat va uyda azob va qayg’u haqida hikoyalar paydo bo’lgan. 1917 yil voqealari yaqinlashayotgan edi.

ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T. 2016

2.O’zbekiston Respublikasi “Ta’lim to’g’risida”giQonun. T.:1997 y

3.Sh.Mirziyoyev “Erkin va farovon demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz” T.:”O’zbekiston” 2016 y.

4.Sh.Mirziyoyev. “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz”. T.: O’zbekiston. 2017 y.

5.G.Tursunova, R. Tursunova. “Jahon musiqa tarixi”. O’quv qo’llanma. 2017 y.

6. A.X. Trigulova. “Xorijiy musiqa adbiyoti”. T.: ilm-ziyo. 2019 y.

7.N.Sharipov. “Xorijiy musiqa adabiyoti”. O’quvqo’llanma. T.:2014 y.

8.B.V.Levik. “Chet el musiqasi tarixi”. Moskva.: 1980.

9.I.A.Akbarov. “Musiqa lug’ati”. T.:G’.G’. nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti. 1987 y.

10.A.Panfilov. “Velikiye kompozitori” N 78. Kiyev. 2006

11.A.A. Xoxlovkina “Sovetskaya oratoriya va kantanta”. M. 1955 y.

12.R.K.Shirinyan. “Oratoriya va kantanta”. M.1960

13.E.K.Rozenov. Ocherk va istori I oratorii. Stati o muzike M.: 1982

14.T.Livanova. “Muzikalnaya klassika XVIII veka ”, M.19t39

15.L.Danilevich. “Muzikalnaya dramaturgiya v sovetskix kantanta, oratoriyax”. Sovetskaya muzika. 1954

16.A.Xoxlovkina. “Sovetskaya muzika ” M.1955

17.A,I,Kandinskiy, E.M.Orlova. “Russkaya muzikalnaya literatura”. SPb. 1972

18.V.D.Konen.”Istoriya zarubejniy muziki“. M. 1984.

19.B.V.”Muzika XX veka” SPb. 1982

1^O’zbekistonRespublikasiKonstitutsiyasi

2^Sh.Mirziyoyev. “ErkinvafarovondemokratikO’zbekistondavlatinibirgalikdabarpoetamiz”T.:”O’zbekiston” 2016 y.