I bob. D. A. Kabalevskiy musiqiy va estetik tarbiya ilmiy maktabining asoschisi

1.3.Kabalevskiy ijodining yuksalish davri va uning o’ziga xos ahamiyati
Favqulodda jozibali, keng bilimga ega, chuqur iste’dod egasi. B.Kabalevskiy “yangi SHekspearianizm” deb ta’riflanishi mumkin bo’lgan eng yorqin yo’nalishni o’zida mujassamlashtira olgan shaxslardan biriga aylandi. U uyg’onish davri gumanistik shaxsiyatining keng ko’lamli badiiy g’oyasidan ilhomlangan. Uning ijodida bu bir necha bor Uyg’onish davri bilan chaqiriq kabi yangradi: “Cola Brunion” operasi, ushbu davrga tegishli, "Don Kixot serenadasi" va boshqalar.

Bir necha bor D.B.Kabalevskiy SHekspir asarlariga bevosita murojaat qilgan. Ushbu sohadagi birinchi yirik ish 1935 yil 1 fevralda efirga uzatilgan. Uilyam SHekspirning "Bu sizga yoqadimi" dramasi asosida radioeshittirish uchun musiqa yozgan (1935, raqamsiz). Buning ortidan 1938 yilda “Qilmish qidirmish” radio-o’yiniga musiqa yaratildi, keyinchalik 1940 yilda Teatrda sahnalashtirildi, D.Kabalevskiy musiqasidan foydalangan holda (op. 1938, no.). Nihoyat, 1956 yilda bastakor o’sha Teatrda sahnalashtirilgan "Romeo va Juliet" spektakli uchun musiqa yozdi. Unda uyg’onish dunyosi obrazini yaratdi, asarda fojia syujeti ochiladi.

Ushbu so’nggi sahna asari asosida D.B.Kabalevskiy 1956 yilda tomoshabinlarga “Romeo va Julietta” kompozitsiyasini taqdim etdi. Muallif orkestr tarkibiga ksilofon, arfa va pianino qo’shgan. Asarda quyidagi bo’limlar mavjud edi:

• Kirish (Nafrat va muhabbat). Largo con gravita

• Veronadgi tong. Andantino tinchligi

• Balga tayyorgarlik. Allegro vivace

• Mehmonlarni tashrifi. Marciale maestoso

• Quvnoq raqs. Prestogi sahna

• Lirik raqs. (Romeo va Juliet bilan uchrashuv). Andante con moto

• Lorenzoning kamerasida. Adagio con moto

• sahnadagi maydon ko’rinishi. Presto

• Romeo va Juliet. Agitato

• Final (O’lim va yarashish). Andante

D.B.Kabalevskiyning SHekspir matnlari bilan ishlashining eng yuqori cho’qqisi - ovoz va fortepiano uchun "O’n SHekspir Sonetlari" bo’ldi. . Bastakor S. Ya.Marshakning tarjimasidan foydalangan. Bastakor quyidagi sonetlarni tanladi (D.B.Kabalevskiy ijodidagi tartibda):

• Sonnet 81 ("Siz meni ko’mishingiz kerak bo’ladi ...")

• Sonnet 27 ("Men ishdan charchadim, uxlashni xohlayman ...")

• Sonnet 102 ("Men sevaman, lekin kamdan-kam gaplashaman ...")

• Sonnet 30 ("Jim, yashirin fikrlar hukmida bo’lganda ...")

• Sonnet 153 ("Xudo kupidon o’rmon sukunatida uxlab qoldi ...")

• Sonnet 13 ("O’zgarish qilma, o’zing bo’l ...")

• Sonnet 8 ("Siz -musiqa ...")

• Sonnet 71 ("SHoir o’lgandag’amga cho’kasiz ...")

• Sonnet 90 ("Agar siz sevishni to’xtatsangiz ...")

• Sonnet 76 ("eh, mening sheorlarim yangilik bilan porlamaydi ...")

Sonetlarda P.I.CHaykovskiyning an’analarini his qilish mumkin, ammo ular 20-asr odamlarinining his-tuyg’ularining qutblanishini aks ettiradigan optimizmdan fojiali registrlarga qadar ko’proq hissiyotlarga ega. Asarlar ko’pincha konsertlarda va radioda ijro etilgan. Ko’pincha D. B. Kabalevskiyning o’zi pianino qismini ijro etgan.Sonetni ko’plab taniqli opera va kamera xonandalari kuylashgan, ular orasida Mark Raysen (bas) badiiy materialga chuqur kirib borishi bilan ajralib turardi.

D.B.Kabalevskiyning ijodiy va tarbiyaviy faoliyatining ahamiyati juda katta. Uning ijodi juda katta ehtiromga loyiq.1963 yilda u "Rossiya xalq artisti" unvoniga, 1974 yilda - Mehnat Qahramoni unvoniga sazovor bo’ldi. U bir necha orden bilan Davlat mukofoti (1966), Uning ijodi xalq tomonidan e’tirof etilgan. Uning ishlarini ko’plab talabalar - musiqachilar va o’qituvchilar davom ettirdilar.

Fond Musiqa markazi D.B.Kabalevskiy nomiga almashtirildi. Jamg’armaning rasmiy bosma gazetasi "Musiqa o’qituvchisi" nomli jurnali hisoblanadi. Jurnal ijodkorlari biz o’zimizning asosiy vazifamizni 1982 yilda D.B.Kabalevskiy boshchiligida boshladik. Maktabdagi musiqa jurnalini qayta tiklash va rivojlantirishda "Kabalev" ruhi va atmosferasini odamlarda uyg’otishdir deb hisoblaydilar.