I-bоb. Axborot tizimlari 1 Axborot tizimlari tushunchasi

M
bilan ta’riflanadi. Tizim 
xossalari (xususiyatlari) 
t
vaqt davomida zgarib turishi mumkin 
H(t) M.
Bunday 
tizimlar yuqorida ta’kidlaganimizdek dinamik tizimlar, deb yuritiladi. Dinamik 
tizimlarda vaqt t’ tishi bilan xossalar tplami zgarar ekan, demak tizim holati 
A(t)
ham 
zgarib boradi. 
 
H’ (t’) 

 H (t) M
Tashqi muxit bilan bo’ladigan aloqasiga qarab 
ochiq
yoki 
yopiq
tizimlar bo’lishi mumkin. Ochiq tizimlar tashqi muxit bilan aktiv aloqada bo’ladi. 
YOpiq tizimlarning elementlari esa tashqi muxitdan ta’sirlanmaydi.

---

Axborot tizimini ishlab chiqishdan maqsad – tashkiliy loyihalashtirish, 
texnologik va hokazo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining samaradorligini 
oshirishdir. 
 
Tizimlar tarkibi hamda asosiy maqsadlariga ko’ra farqlanadi. Quyida 3.1- 
jadvalda turli elementlardan iborat bo’lgan va turli maqsadlarga qaratilgan bir qancha 
tizimlar namuna sifatida keltirilgan. 
3.1 – jadval 
Tizimlar namunasi 
 
Iqtisodiy obьektni boshqarishning avtomatlashtirilgan axborot tizimi
Tashkiliy tizim – boshqarish, shuningdek, tashkiliy tuzilma, maqsadlar, 
boshqarish samaradorligi va xodimlarni rag’batlantirish qoidalari mezonlari uchun 
foydalanadigan, xodimlarning yurish-turishi va texnik vositalarning ishlatilish tartibini 
belgilovchi qoidalar yig’indisidir.
Tashkiliy tizimlar ishlab chiqarish vositalaridan foydalanuvchi kishilar 
jamoasining ishlab chiqarish faoliyatini boshqarish uchun mljallangan. Oxirgisi ancha 
muhim holat hisoblanadi, chunki tashkiliy tizimlar texnik vositalarning o’ziga xosligini, 
xususan, boshqaruv vositalarini hisobga olishi lozim.
Tizimda boshqaruv ob’ekti – bu muayyan moddiy zahiralarga ega va aniq 
mahsulotni olishga ynaltirilgan ishlab chiqarish operatsiyalarini bajaruvchi vazirlik, 
idora, korxona, tsex, ishlab chiqarish, uchastkalar, ijrochilar jamoasi yoki ayrim 
shaxslardir. Boshqaruv ob’ektining faoliyati ishlab chiqarish jarayoni chog’idagi turli 
holatlardagi vazifalarni amalga oshirishga bysindirilgan. 
Boshqaruv organi ob’ektni boshqarish uchun tashkiliy tizimdan foydalanuvchi 
shaxs yoki shaxslar guruhi sanaladi. 
Axborot tizimlari axborot va axborot texnologiyalari kabi jamiyat paydo 
bo’lgan vaqtdan buyon mavjud, chunki uning har qanday rivojlanish bosqichida 

---

boshqaruvga ehtiyoj bo’ladi. Boshqaruv uchun esa tizimlashtirilgan, oldindan 
tayyorlangan axborot talab qilinadi. 
Axborot tizimi
tegishli iqtisodiy ob’ektlar (ob’ektlar)da faoliyat krsatuvchi va 
turlicha tuziluvchi axborotlar majmui uning axborot tizimini tashkil etadi.