I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Muvozanatga doir miqdoriy masalalar yechish.
Agar muvozanat holatidagi barcha dastlabki moddalarning konsentratsiyalari va reaksiya mahsulotining birining konsentratsiyasi berilsa, reaksiya mahsulotining konsentratsiyasi asosida sarflangan dastlabki moddaning konsentratsiyasi topilib, muvozanat konsentratsiyasiga qo’shilib ularning boshlang’ich (dastlabki) konsentratsiyasi hisoblanadi. Ya’ni D=S+M

bu yerda D – dastlabki konsentratsiya (faqat dastlabki modda uchun);

S – sarflangan dastlabki modda konsentratsiyasi;

M – dastlabki moddaning muvozanat konsentratsiyasi.

M1. (1) Ammiakning oksidlanish tenglamasi NH₃ + O₂ ↔ NO + H₂Obo’yicha sodir bo’ladigan jarayon muvozanat holatiga kelganda, moddalar konsentratsiyalari [NH₃]=0,9mol/l, [O₂]=2mol/l, [NO]=0,3mol/l ga teng bo’lgan. Muvozanat holatida suvning, ammiak va kislorodning konsentratsiyalarini [mol/l] hisoblang.

4NH₃ + 5O₂ ↔ 4NO + 6H₂O

4 5 4 6

M: 0,9 2 0,3* 0,45

S: 0,3 0,375

D: 1,2 2,375 - -

Agar masalada dastlabki moddalardan birortasi sarf bo’lish miqdori berilsa, uning qiymati asosida hisoblanadi.

M2. (115) N₂ + H₂ ↔ NH₃ reaksiyada azot va vodorodning dastlabki konsentratsiyasi 3 va 11 mol/l ga teng. Vodorodning 12% miqdori reaksiyaga kirishganda muvozanat qaror topdi. Sistemadagi azot, vodorod va ammiaklarning konsemtratsiyalarini hisoblang.

N₂ + 3H₂ ↔ 2NH₃

1 3 2

D: 3 11 -

S: 0,44 11x0,12* 0,88

M: 2,56 9,68 0,88

Agar reaksiyaning muvozanat konsentratsiyasi berilib, dastlabki moddalarning muvozanat konsentratsiyalari topilishi so’ralsa, muvozanat holatida dastlabki moddadan x mol/l sarf bo’ladi va tenglama asosida hisoblanadi.

M3. (119) CO_(g) + H₂O_(g) ↔ CO_2(g) + H_2(g) reaksiyaning muvozanat konstantasi 850°C da 1 ga teng. CO va H₂O ning boshlang’ich konsentratsiyalari 2 va 3 mol/l bo’lsa, ularning muvozanat holidagi konsentratsiyalarini (mol/l) aniqlang.

CO(g) + H2O(g) ↔ CO2(g) + H2(g) 1 1 1 1 D: 2 3 S: x x x x M: 2-x 3-x x x J: 0,81,8

6-5x+x^2=x^2 5x=6 x=1,2 har biridan 1,2 ayriladi.

Agar muvozanatda turgan sistemada biror modda konsentratsiyasi o’zgartirilsa, muvozanat siljiydi. Bunda muvozanat konstantasi 1 muvozanat qiymatlari asosida hisoblanadi. ikkinshi muvozanatda sarf bo’layotgan moddadan x mol/l ayrilib, hosil bo’layotgan moddaga qo’shiladi.

M4. (97) Quyidagi sistemada A + B ↔ C + D tenglamadagi tartibda yozilgan moddalarning konsentratsiyalari (mol/l) 8 : 3 : 2 : 12 bo’lgan. Muvozanat holatidagi sistemadan C moddadan 2 mol/l chiqarib yuborilgan. A va D larning yangi konsentratsiyalarini hsioblang.

A + B ↔ C + D 1 1 1 1 M1: 8 3 2 12 M2: 8-x 3-x x 12+x J: 6,9613,04

24-11x+x^2=12x+x^2 24=23xx=1,04

M5. (120) 2NO + Cl₂ ↔ 2NOCl reaksiya hajmi 0,005m³bo’lgan idishda olib borildi. Kimyoviy muvozanat qaror topganda (K_M=1) NOCl konsentratsiyasi 0,1mol/l ni tashkil qildi. NO ning boshlang’ich miqdori 1,5mol bo’lsa, xlorning muvozanat konsentratsiyasini (mol/l) hisoblang.

2NO + Cl2 ↔ 2NOCl 2 1 2 M: 0,2x 0,1* D: 0,3 S: 0,1 0,05

x=0,25 Xlorning dastlabki konsentratsiyasi D=S+M=0,05+0,25=0,3mol/l

M6. (101) 3H₂ + N₂ ↔ 2NH₃ reaksiyasida vodorod va azotning dastlabki konsentratsiyalari 0,3 va 0,2 mol/l ga teng. 0,24mol/l vodorod sarf bo’lgandan so’ng qaror topgan holatning muvozanat konstantasini aniqlang.

3H2 + N2 ↔ 2NH3 3 1 2 D: 0,3 0,2 - S: 0,24* 0,08 0,16 M: 0,06 0,12 0,16