I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

IX BOB. KIMYOVIY KINETIKA.

Mavzu: Kimyoviy reaksiyalar tezligi.

Ba’zi reaksiyalar juda sekin (masalan, temirning zanglashi, fermentativ reaksiyalar) boshqalari juda tez (masalan, “qaldiroq gaz” ning portlashi) boradi. Bu esa reaksiya tezligiga bog’liq.

Kimyoviy reaksiya tezligi bilan shug’ullanadigan kimyo bo’limiga kimyoviy kinetika deyiladi.

Ta’rif:Vaqt birligi ichida reaksiyaga kirishuvchi yoki reaksiya natijasida hosil bo’luvchi moddalar konsentratsiyalarining o’zgarishiga kimyoviy reaksiya tezligi deyiladi.

Masalan: A+B↔AB

Reaksiyada, A modda konsentratsiyasi C₀ bo’lsin t₁ vaqtdan keyin A modda konsetratsiyasi C₁ga kamayadi(C₁ C₀).

Reaksiya tezligi quydagi formula bilan ifodalanadi.

υ=

bu yerda c₀ – dasrlabki konsenrtatsiya [mol/l]

c₁ – keying konsentratsiya [mol/l]

∆t – vaqt oralig’i yoki reaksiya davom etish vaqti [sek]

Agar c= ifodani qo’ysak

υ= [mol/l sek]

bu yerda, ∆n – modda miqdorining o’zgarishi [mol]

V – reaktor hajmi [l]

M1. (12) Hajmi 5 l bo’lgan reaktorda reaksiya borishi natijasida 30 sek davomida konsentratsiyasi 6,8 moldan 3,4 molgacha kamaysa shu reaksiya tezligi (mol·l^-1·sek^-1) hisoblang.

V=5 l ∆t=30sek n1=6,8 mol n2=3,4 mol υ-?

υ= mol/l sek

M2. (21) Agar tenglamasi A+B=2C bo’lgan reaksiyada B moddaning konsentratsiyasi 2 minut davomida 0,4 mol/l dan 0,15mol/l gacha kamaygan bo’lsa, reaksiya tezligi B modda konsentratsiyasi uchun qanday bo’ladi?

∆t=2min=120sek c1=0,4mol/l c2=0,15mol/l υ-?

υ= mol/l sek