|
Rezol smolalar. Polikondensatlash uchun fenolga qaraganda formaldegidning suvdagi eritmasini ishqor yoki kislotalar ishtirokida qizdirilganda sodir bo’ladi. Hosil bo’lgan smola suvda erimasligi tufayli muhitdan tez ajralib chiqadi. Odatda polikondensatlashda 7 mol formaldegid va 6 mol fenol katalizator sifatida esa, ammiak olinadi.
Agar katalizator sifatida o’yuvchi natriy yoki o’yuvchi kaliy olib, reaksiya 55-650C da olib borilsa, smola tarkibida formaldegid ko’proq bo’ladi.
Polikondensatlanishning boshlang’ich bosqichida quyidagi birikmalar hosil bo’ladi:
Rezol smola tarkibida metilen bog’lar bilan bir qatorda dimetilen efir bog’lari; gidroksil va metilenol guruhlar hamda erkin fenol ham bo’ladi.
Bu smolaning formulasi quyidagicha:
Agar rezolga fenol aralashtirib qizdirilsa, u novolak smolaga aylanadi; va aksincha, novolakka formaldegid ta`sir ettirilsa rezol hosil bo`ladi.
Rezitol smolalar. Rezol smola xona temperaturasida qancha uzoq saqlanmasin, uning eruvchanligi, yani undagi metilion gruppalarining miqdori deyarli o’zgarmaydi. Agar smola qizdirilsa, metilenol gruppalar fenol yadrosidagi vodorod atomlari bilan o’zaro tasirlashib, rezol rezitolga aylanadi. Rezitol yarim tiniq, rangli, qovushqoq modda, issiq holda tolaga o’xshatib cho’ziladi. Sovigan rezitol mo’rt, osonlik bilan maydalanib k etadi.
Rezit smolalar. Rezol yoki rezitol smolalar 180-2000C da qizdirilsa, ular suyuqlanish va erish qobilyatini yo’qotadi. Bunda smola tarkibidan suv ajralib chiqadi va metilenol gruppalarning miqdori kamayadi. Rezit hosil bo’ladi. Uning tarkibida oddiy efir bog’lari rezitoldagiga nisbatan ko’proq. Rezitning tuzilish formulasini sxematik ravishda quyidagicha ifodalash mumkin:
Rezit qattiq, issiqqa chidamli va mexanik xossalari yaxshi polimerlardir.
Rezit smola ham reaksiya uchun olingan fenol va formaldegidningnisbiy miqdori;katalizatorning tabiati va qotish sharoitiga qarab turlicha bo’ladi.
6 qism fenol va 7 qism formaldegiddan 1 prosent ammiak katalizatorligida hosil qilingan rezit bakelit deb ataladi. Bakelit qo’ng’ir ranngli qattiq smoladir.
Karbolit deb ataluvchi rezit bunday tayyorlanadi; 7 mol fenol va 6 mol formaldegid 0,5 % rux asetat ishtirokida qizdiriladi. So’ngra unga bakelitdagi miqdorga yetguncha yana formaldegid qo’shiladi va sulfokislotalar ta’sirida rezitga aylantiriladi. Karbolit sariq, bakelitdan yengil, ishqor ta’sirida tez o’zgaradi.
Fenolformaldegid smolalar, odatda, rezit holda ishlatiladi. Rezitlardan, asosan, plastmassalar olinib, ulardan sanoatda va turmushda turli buyumlar yasaladi. Rezitlardan mashinalarning turli qismlari, idishlar, elektr asboblari ham yasaladi, chunki rezitlarqattiq va mustahkam bo’lib, elektr tokini deyarli o’tkazmaydi.
Novolak va rezollardan lak hamda yelimlar olinadi. Bunday laklarni poliefir, noliuretan laklar va tabiiy lak-shellak o’rnida ishlatish mumkin.
5-Jadval
Rezit smolaning fizika-kimyoviy, mexanik va elektr xossalari
O’rtacha molekulyar massa ................................birinchi bosqichda 1500
Yonuvchanlik ........................................................yonadi
Faza holati..............................................................amorf
Zichlik, gr/sm3 ......................................................1.25-1.38
Shishalanish temperaturasi,0C …………………...40-50
Parchalanish temperaturasi ,0C…………………...200
Mo’rtlanish temperaturasi, 0 C……………………20
Issiq bardoshlik, Martens usulicha, 0C …………...70-110
Nisbiy issiqlik sig’imi; kJ(kg.K)………………….1,3-2,0
Issiq o’tkazuvchanlik, vt/(m.K)…………………...0,12-0,25
Mustahkamlik, Mn/m2, statik egishda…………….50-100
Nisbiy cho’ziluvchanlik, % ……………………….10-20
Egiluvchanlik moduli, Mn/m2 ……………………500-600
Qattiqlik, Brinnell usulicha, Mm/m2 ……………..4,5-5,0
Nisbiy elektr qarshilik
a) sirtiy,T.om ……………………………..1010-1012
b) hajmiy, T.om.m ……………………..…109-1011
Zarbiy qovushqoqlik, kJ/m2 ……………………...10-20
Dielektrik o’tkazuvchanlik ……………………….. 4,5-5,5
Elektr bardoshlik, kv/mm…………………………..10-15
Suv yutuvchanlik, % ……………………………….1,0-2,0
2.3.Plyonka hosil qiladigan erituvchilarni tanlash va smolalar olish texnalogiyasini ishlab chiqish
Fenol formaldegid, mochevino-formaldegid smolalarini olishda aniqlangan kattaliklarning matematik hisobiga ko’ra smolalarning olishni texnalogik ketma- ketligi o’rganildi. Fenol formaldegid, mochevina-formaldegid smolasini olishni texnologik chizmasi 1-rasmda keltirilgan.
1-rasm. Fenol-formaldegid, mochevina-formaldegid smolalarini olishning texnologik chizmasi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
