I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

“Tekinxo`rlar”  muammosi  tufayli,  xususiy  bozorlar  kapitanlarni  ular 

---

 

410 

uchun  zarur  bo`lgan  mayoqlar  bilan  ta’minlab  bera  olishmaydi.  Aynan  shu 

sababli hozirda ko`pchilik mayoqlar davlat nazoratida bo`lib qolmoqda. 

Shu  bilan  birga,  ayrim  holatlarda  mayoqlar  xususiy  mahsulotlarga  yaqin 

bo`lishadi.  19-asrda Angliya  qirg`oqlarida,  masalan,  bir  qator  mayoqlar  xususiy 

mulk  sifatida  boshqarib  kelingan.  Mayolardan  foydalanish  uchun  kema 

kapitanlari  emas,  balki  yaqin  atrofdagi  port  egalari  haq  to`lashgan.  Agarda  port 

egalari mayoq uchun haq to`lashmasa, mayoq egalari uni o`chirib qo`yishgan va 

kemalar, turgan gapki, bu portda to`xtamasdan o`tishgan. 

U  yoki  bu  mahsulot  ommaviy  mahsulotga  mansub  ekanligini  aniqlashda, 

avvalo  uni  egasi  kim  ekanligiga  va  ushbu  benefitsiarlar  iste’moldan  mahrum 

qilish xususiyatiga ega yoki yo`qligiga e’tibor qaratish zarur. Qachonki mahsulot 

iste’molchilari  soni  ko`p  va  ulardan  u  yoki  bunisini  ajratish  imkoni  bo`lmasa 

“tekinxo`rlar”  muammosi  yuzaga  keladi.  Agar  mayoq  bir  qancha  kapitanlarga 

xizmat ko`rsatsa bu ommaviy mahsulot, va shu bilan birga u birgina port egasiga 

xizmat ko`rsatsa  xususiy mahsulot hisoblanadi.