I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

harajatlar  va  daromadlarni  tahlil  qilish  deb  nomlanuvchi  jamiyatga  ushbu 

tovar yalpi foydasini aniqlab beradigan tadqiqotni olib borish uchun iqtisodchilar 

va injenerlar komandasini jalb qilishi mumkin. 

Harajatlar  va  daromadlar  tahlili  o`ziga  xos  murakkab  jarayon.  Shosse 

---

 

411 

kelgusida  barcha  uchun  bepul  foydalanishga  mo`ljallanganligi  sababli  uning 

qiymatini (yoki foydalilik darajasini) aniqlovchi narx mavjud emas.  

Kishilardan  shunchaki  ular  shosseni  qanchaga  baholashlarini  so`rash 

ishonchli  emas,  anketalash  ham  samarali  usul  emas,  sababi  so`rovda 

qatnashuvchilar haqiqiy bahoni berish uchun moddiy rag`batga ega bo`lmaydilar. 

Shossedan  kelajakda  foydalanishi  mumkin  bo`lganlarda  uni  daromadlilik 

darajasini  oshirishga  ko`proq  rag`bat  bor.  Shosseni  qurilishidan  zarar  ko`rishi 

mumkin  bo`lganlarda  esa  shosse  qurilishiga  ketadigan  harajatlarni  oshirib 

ko`rsatishga va uni qurilishini to`xtatishga rag`bat mavjud. 

Ommaviy mahsulot (xizmat) larni samarali tarzda taqdim etish, o`z o`zidan, 

xususiy  mahsulot  (xizmat)  larni  taqdim  etishga    qaraganda  bir  muncha 

mushkulroq.  Xususiy  mahsulot  xaridorlari  bozorga  chiqishganda  ular  o`zlari 

to`lay  olishi  mumkin  bo`lgan  narxga  qarab  fikr  yuritishadi.  Shu  bilan  birga 

sotuvchilar  o`z  harajatlarini  o`zlari  qabul  qilishlari  mumkin  bo`lgan  narx 

yordamida  ko`rsatishadi.  Muvozanat  nuqtasi  esa  resurslarni samarali  taqsimlash 

nuqtasi  bo`lib,  u  barcha  ma’lumotlarni  o`zida  aks  ettiradi.  Ommaviy 

mahsulotlarda, bundan farqli o`laroq, harajatlar va daromadlar tahlilchilari davlat 

ommaviy  mahsulotlarni  qanday  va  qancha  miqdorda  ta’minlashi  bo`yicha  hech 

qanday  baho  signallariga  ega  bo`lishmaydi.  Ularning  harajatlar  va  daromadlar 

to`risidagi xulosalari, nari borsa, eng yaxshi taxminiy xulosalar, xolos.