I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Brend nomlari. Reklama ko`proq firmalarning brend savdo markalari  bilan 

bog`liq  yangi  Brend  maxsulotlarini  reklama  qilish  uchun  yordam  beradi.  Ko`p 

bozorlarda,  firmalarning  ikkta  turi  shakllangan.  Ba’zi  firmalar  o`zining  umumiy 

tan  olingan  maxsulotlarini  sotishadi,  boshqa  firmalar  esa  oddiy  yo`l  orqali 

sotishadi.  Misol  uchun,  odatiy  aptekada  siz  Bayer  firmasining  aspirini  va  oddiy 

taniqli  bo`lmagan  aspirinni  peshtaxtadan  topa  olasiz.  Oziq-ovqat do`konidan, 

siz Pepsi ichimigi va oilalarga yetarli miqdordagi boshqa ichimliklarini topa olasiz. 

Odatda  firma  o`zining  belgilangan  maxsulotlarini  reklama  qilishga  ko`p  pul 

sarflaydi va o`zining maxsulotlarini baland narxda baholaydi. 

Brend  savdo  markalariga  nisbatan  tanqidchilarimizning  fikrlari  bir  hil 

emas.Tanqidchi  va  tarafdorlarning  savdo  markalariga  nisbatan  qarashlarini  ko`rib 

chiqaylik. 

Tanqidchilar    uqtiradilarki,  tovarda    taniqli  savdo  markasi  mavjudligi 

iste’moichilarda    bu  tovarni  boshqasiga  qaraganda  farqi  mavjud  degan  hisni 

uyg`otadi.  Aslida  esa  farqi  katta  emas.  Ko`pincha  holatlarda  oddiy  tovar  brend 

tovardan  farq  qilmaydi.Brend  maxsulot  uchun  xaridorning  ko`proq  to`lashga 

roziligi  –  reklamaning  ta’siridir  deb  uqtiradilar  tanqidchilar.  Iqtisodchi  Edvard 

Chemberlin,  Monopolistic  raqobat  nazariyasi  asoschilaridan  biri  xukumat  savdo 

markasini  yoq  qilish  va  ularning  egalaridan  brend  xuquqini  olish  lozim  deb 

hisoblaydi.  Qator  iqtisodchilar  savdo  markasi  iste’molchini  sotib    olayotgan 

tovarlarini  sifati  yuqori  darajada  ekanligiga  kafolat  beradi  deb  hisoblashadi.  Bu 

fikrni asoslashda ikki bir-biriga bog`liq bolgan sabab bor. Birinchidan, brend savdo 

markalari  iste’molchilarni    shu  tovarni  oldindan  baxolashga  qiynalayotganlarida, 

ularni    tovarsifati  haqidagi  ma’lumot  bilan  ta’minlaydi.  Ikkinchidan,  savdo 

markalari firmalarni tovar sifatini yuqori darajada ushlab turishga undaydi. 

MakDonalds deb nomlangan taniqli savdo belgisini esga olaylik. Faraz qiling 

begona  katta  shaxarda    biror  narsa  yeb  olmoqchisiz,  ro`parangizda  MakDonalds 

restorani va notanish bir restoran turibdi. Siz qaysinisiga kirgan bo`lardingiz? 

---

 

279 

Balki  siz  shaxarchaning  kichkinagina  restoranida  arzon  narxlarda 

ovqatlanmoqchidursiz.  Lekin  buning  uchun  qarshingizda  MakDonaldsning    sizga  

tanish  bolgan  maxsulotlari.  Shunday  qilib,  savdo  belgisi  iste’molchilarga 

tanlovning sifati xaqida ma’lumot berib turadi. 

MakDonalds  savdo  markalari  kompaniyaning  maxsulotlari    sifatini  doimo 

oshirib  borishiga  maanfaatdorligiga  kafolat  beradi.  Maxsulot  va  taom  sifati 

to`g`risidagi  salbiy  ma’lumot  kompaniya  uchun  o`lim  bilan  barobar.  Chunki  bu 

narsa  kompaniyani  bir  necha  yillardan  beri  orttirgan  obro`siga  putur  yetkazishi 

mumkin.  Bunda  nafaqat  kamchiligi  topilgafi  bo`limda,  balki  mamlakat  bo`ylab 

barcha korxonalarida ishlab chiqarish hajmi kamayadi. 

Shunday  qilib,savdo  markalari  haqidagi  tortishuvlarda  brend  maxsulotlariga 

ko`proq  avzallik  berilishi  aniqlandi. Tanqid qiluvchilarning  fikrlariga  ko`ra  savdo 

markalari  iste’molchilarning  reklamaga  bo`lgan  munosabatlari  natijasidir.  Savdo 

markalari  tarafdorlari  uqtiradilarki,  iste’molchilar  brend    maxsulotlariga  yuqori  

narxlarda haq tolashi uchun barcha asoslar bor,chunki ular barcha sifat talablariga 

javob beradi.