I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Reklama signal sifatida 

Reklamaning ko`p turlari reklama qilinayotgan  tovar haqida ko`rinarli kichik 

ma’lumotga ega bo`ladi. Nonushta taomini tanishtirayotgan firmani faraz qilaylik. 

Oddiy  reklama  qimmat  to`lanadigan  aktyorni  yollab  bo`tqani  yeyotgani  va  uni 

ajoyib  ekanligini    aytib  talqin  qiladi.  Reklama  ma’lumot  bilan  qay  darajada 

taminlaydi. 

Javobni  o`zingiz  ham  o`ylab  ko`rishingiz  mumkin.  Reklama  himoyachilari 

maxsulot sifati haqida kichik ma’lumot berishi to`g`risida baxs yuritadi. Korxona 

forovonligi reklamaga sarflanayotgan yirik miqdordagi puli iste’molchilarga taklif 

qilinayotgan tovarni sifatli ekanligini bildirayotgan belgisidir.  

Makiz Baraka va Mavis firmalarining muammolarini ko`rib chiqaylik. Har bir 

kompaniya  boshoqli ekinlardan  taom  tayorlab, bir  qutisini uch taxminan  10  ming 

so`mga  sotishni  mo`ljalladi.  Bu  oddiydek    ko`rinadi,  faraz  qilaylik,    g`allaning 

chekli  qiymati  nolga  teng,  jami  daromad  10  ming  so`m.  Har  bir  kompaniya 

biladiki, 20 million so`mni reklamaga sarflasa, uning yangi donini sinash uchun bir 

million iste’molchilar  olasiz, har bir  kompaniya  biladiki,  iste`molchilar bir  marta 

emas, balki bir necha marta sotib oladilar. Oldin Makiz Barakaning qarorini ko`rib 

chiqaylik.  U  ma’lumotlardan  biladiki,  uning  doni  yaxshi  emas.  Reklamada  faqat 

---

 

277 

bir donadan sotiladi deyilgan.1 million  iste’molchilar  kashaning yaxshi emasligini 

tez bilib qoladilar va uni sotib olishdan to`xtaydilar. Ma’lumotlar ko`rsatadiki bu 

maxsulot  reklamasi  uchun  20  mln  so`m  to`lab,  sotishdan  10  mln.  so`m  olish 

arzimaydi.  Shunday  ekan,  u  reklama  qilish  uchun  bezovta  bo`lmaydi.  U  boshqa 

retsept  topish uchun oshxonaga oshpazlarini  yuboradi. 

Mavis, boshqa tomondan aytadiki, non katta imkoniyatlarga ega. Har bir non 

yeydigan    kishi  har  oyda  bir  qutisini  sotib  oladi.  Shunday  qilib,  20  million  so`m 

reklama  60  million  so`m  keltiradi.  Bu  yerda,  reklama  foydalidir.  Kelog 

maxsulotlari sifatlidir. Iste`molchilar yaxshi mahsulotni  yana sotib oladi. Shunday 

qilib Mavis reklamani tanlaydi. 

Hozir,  biz  ikkita  firmalarning  xaddi-xarakatini  ko`rdik,  endi  xaridorlarning 

qanday  yo`l  tutishlarini  ko`raylik,  xaridorilar  reklama  qilingandan  so`ng    yangi 

boshoqli  ekinlardan  foydalanishga  harakat  qiladilar.  Ular  reklamaga  moyil.  Bu 

xarakat to`g`rimi?  Agar  xaridorlar yangi boshoqli ekinlarni sotuvchilar  reklamani  

tanlagani sababli tatib k’rgan bo`lsalarmi? 

Haqiqatda, bu xaridorlarni  ko`proq  yangi  tovarni sotib olishlari uchun turtki 

bo`lgan.  Bizning  voqeada,  xaridorlar  Mavisgning  boshoqli  ekinlarini  olishga 

harakat qilishdi chunki Mavis  reklma qildi.  Mavis reklama qilishni  afzal ko`rdi, 

chunki  u  boshoqli  ekin  juda  yaxshiligini    biladi,  Post  reklama  qilishni  afazal 

ko`rmadi chunki  u  boshoqli ekin o`rtacha sifatli ekanligini biladi. Har bir xaridor 

o`ylab  ish  tutadi.    “Agar  bola  Mavis  kompaniyasiga  pulning  ko`p  qismini 

sarflashni xoxlasa, demak  reklama  yaxshi bo`lgan bo`lishi kerak”. 

Lekin  qiziqarlisi  shundaki,  reklamaning  ma’nosi  bu  yerda  xech  qanday 

axamiyatga  ega  emas.  Iste’molchilar  reklamaga  ketgan  harajatga  qarab, 

maxsulotning  sifatini  bilib  olishar  ekan.  Bizning  misolimizda  agar  reklama 

kompaniyasi  10  million  so`mdan  kam  turganda,  ma’lumotlarga  qarab  Mavis  uni 

o`zining  boshoqli  ekinlariga  sarflardi.Vaqt  o`tgan  sari  iste’molchilar  arzon 

reklamaga  qaramay  qo`  yadilar.  Bundan    nima  uchun  firmalar  taniqli  aktyorlar 

uchun  reklama  qilishga  kop  pul  to`lashlarini,  va  unda  deyarli  ma’lumotlar  kam 

bo`lishini  tushunib  oldik.  Gap  reklamadagi  ma’lumotlarda  emas,  balki  uning 

---

 

278 

mavjudligidadir.