Hzamatjon RfiHlmqu kompyuter imvistikasi asoslar I иЛК: 519. 711 32. 973 R33

Translation Memory («Tarjimon xotirasi») yoki Sentence Memory («Gap to'plagich») - avtomatik tarjima samaradorligini oshirish maqsadida amerikalik olim Veb Layn tomonidan ishlab chiqilgan konsepsiya. Bu yondashuvga ko'ra, muayyan matnni bir tildan ikkinchisiga tariima qilish uchun dastlab u yuqori malakali tarjimonga ko'rsau'adi. So'ng asl matn va uning tarjimasi kompyuterga kiritiladi, matn fragmentlarga (alohida jumlalarga, birikmalarga) bo'linadi. ush­bu clementlardan ma lumotlar bazasi tayyorlanadi. Ma'lumotlar bazasi qidiruv tizimiga yuklanadi, 11 esa tarjimasi mavjud bo'lgan matn fragmentlarini va alonida jumlalarni sifat'' tarjima qihshga imkon beradi Matnning ayrim notanish frag- mentlari (bazada tarjimasi mavjud bo'lmagan matn qismlari) inson qo'li bilan tarjima qilinadi. Bunda bazadagi bu fragmentlarga yaqin keladigan tarjimalardan fovdalanish mumkin. Matnning inson tomonidan tarjima qilingan qismlari yana ma lumotlar bazasida kiritiladi. Mana shu yo l bilan «tarjimon xotirasi» asta- sekinhk bilan boyinb boriladi va tarjima samaradorligi yuksalib boradi Lekin ushbu yo'nalishning afzalliklari bilan birga ayrim kamchiliklari ham mavjud. Birin- clndan bu yo'l bilan har qanday turdagi matnni tarjima qilib bo'lmaydi. U aso­san muayyan tor yo nalishdagi bir turdagi matniarga mo'ljallangan. Ikkinchidan, ma'lum matnning katta fragmenu ikkinchi bir matnning katta qismiga tarjimada mos kelishi yoki yaqin kelishi har doim ham kuzatilavermaydi. Uchinchidan, «tar­jimon xotirasi» bazasini yaratish yoki ikki tilli matnlar (bilingv) massivini to'liirih borish amaliy jihatdan ko'p qiyinchihklarni keltirib chiqaradi

.«Tyuring testi» - «Mashrna fikrlay oladimi» (1950) sarlavhali maqolaning muallifi ingliz olimi Alan Tyunng tomonidan ishlab chiqilgan empirik tesi Olim mashina imkoniyatini insonning aqllilik darajasi bilan qiyoslash protsedurasini ishlab chiqdi. Ushbu g'oya 1950-yilda «Mind» faisafiy jurnalida «Hisoblash mashi- nalan va tajakkur» (Computing Machinery and Intelligencej nomli maqolada e'lon qilindi Bu testdan ko'zlangan maqsad sun'iy tafakkurning inson tafakkuriga yaqin kelishi mumkinligini aniqlash hisoblanadi. Unga ko'ra. inson bir kompyu- ter va bir inson bilan o'zaro munosabatga kinshad' Savollarga javob berish asosi­da u kirn bilan (inson yoki kompyuter dasturi bilanmi) gaplashayotgamin aniqlashi loz.m bo'ladi. Kompyuter dasturining vazifasi esa insonri xatoga yo'l qo'yishga, noto'g'ri tan'ov qabul qilishga majbur etiuh sanaladi.
Zif qununi - matnning statistik tahlilida keng foydalanil; di| ayniqsa, katta hajmdagi inatnlarda har bir so'zning qanchalik tez takrorlanishini (chastota-im) va ularning takrorlanish tezligim hisoblashda Zif qonuni amal qiladi. Bunda so'zning chastotasi (f), uning ro'yxatdagi holati qatori (v) deb belgilanad' Zif qonur.iga ko'ra, matnda eng ko'p ishlatilgan so'z r = 1, undan pastroq chastotada kuzatil- gan so'z r = 2, undan keyingisi r = 3 tarzida belgilanadi. Bundan kelib chiqadiki, matndagi ixtiyoriy so'z uchun (f) chastotaga (r)ning ko'paytma i natijrsi o'zgarmas miqdor - konstanta (C)ga teng bo'ladi (r4f = CI, bu yerda С main hajmiga bog'liq