Hzamatjon RfiHlmqu kompyuter imvistikasi asoslar I иЛК: 519. 711 32. 973 R33

Generativ va transformatsion grammatika - foimallashtirishning negizi hisob- langan grammatika, 1950-yillarda dastlab Z.Harrisning til strukturasidagi trans­formatsiya xusiuidagi qarashlari ta'sirida yuzaga kela boshladi, bu yo'nalish Z Harrisning shogirdi N.Chomskiy tomomdan rivojlantirildi. Unga ko'ra, dast­labki yadro strukturalar birikma strukturalar qoidalar tizimi orqali tug'iladi. Ya'ni hai qanday til grammatikasi yadro strukturalar (kernel structures) yig'indisidir.
Generativ grammatikada yadro strukturalardan (operandlar) turli shakliy o'zgarishiar asosida asosiy ma'noni saqlagan holda lkkilamchi sintaktik qurilma- larni.ig hosil qilinishi (translormatsiyalar = transiormalar), bu jarayondagi vositalar (operatorlar) va transformatsiya Ьоы1 qilish modellari tadqiq etiladi Masalan, Salim keldi - Salinming kelishi - Salim kelgach - Salim kelganda - Salim kelishi bilan...; Anvar xatni yozdi - Xat Anvar tomonidan yozildi. Ushbu misollarda transfor­matsiya uchun asos bo'lgan gap (Salim keldi yoki Anvar xatni yozdi kabi gaplar) operand, transformatsiya natijasi bo'lgan hosila gap (Salim kelgach, Salim kelib yoki xat Anvar tomonidan yozildi kabi sintaktik strukturalar) transforma yoki transfor- mand, operanddan transformandni hosil qiluvchi vosita (ravishdosh, sifatdosh, harakat nom¹ yoki majhul nisbat shakllari) transformatsiya operatori deb ataladi.