|
Ta) anch so'z va iboralar: matn tahriri, mexanik xatolar, matn muhar- rirlari avtomatik tahrir, tezaurus. deskriptor, gipertekst, kontekstli qidiruv avtomatik referatlash, transliteratsiyalash, informatsion qidiruv tizimlari, manzilh qidiruv, semuntik qidiruv, faktografik qidiruv, hujjuth qidiruv, mdeks- lash, gipermedia.
Avtomauk tahrir kompyuter lingvistikasining asosiy yo'nalishlaridan b'ri bo'liD, u kompyuterdagi matn muharrirlari (Microsoft Word, Excel, WordDad, Lexicon) rivojlanishi bilan bog'hqdir. Bilamizki, avtomatik tahrir deganda matndagi mexanik xatolarnmg avtomatik tarzda to'g'rilanishi va xato ekanlipi haqidagi signallarning userga taklif etilishi kabilar bilan bog'liq. Aniq misollar bilan tushuntinladigan bo'lsa, Microsoft Word das- turi bilan ishlar ekanmiz, unda so zlaming yozilishi bilan bog'liq xatolar bo'lsa, ulari ng ostiga qizil yoki ko'k rangda cnizilishi. katta harf bilan yozilblii kerak bo'lgan so'zlarning avtomatik bosh harfga o'tkazilishi, huj- jatga avtomatik numeratsiya qo'yilishi kabilar avtomatik tahrir erishgan yutuqlar hisoblanadi
AvtomatiK tahrir yo'nalishi XX asr o'rtalariga kelib rivoilandi U matn muharri* dasturlari bilan birgalikda yangicha lmkoniyatlar bilan, qo'shmicha effektiar bilan rivojlanmoada. Oddiy muharrirlardan faiqi shun- daki. unda tahrir avtomatik tarzda qisqa vaqt birligi ichida hajman katta bo'lgan matnni tez tekshirish va xatolarni to'g'rilash imkoniyati bo'ladt. Avtomatik tahrirning pragmatik ahamiyati shundaki, u kelajakda taraqqiy etsa, yetarli ma'lumotlar bazasi yaratilsa va maxsus dasturlar ishlab chiqil- sa, muharrir kasbi uchun ehtiyoj qolmaydi Bu esa matn bilan ishlashni osonlashtiradi.
Ma'lumki, kompyuter yaratilmasdan ilgan matnlar yozuv mashmkala- rida tei ilgan, bujarayonda orfografik, punktuatsion, stihstik va grammatik xatolarga yo'l qo'yilsa, matnm hoshdan o'urigacha qayta yozib chiqishga lo'g'ri kelgan, bu esa foydalanuvchiga noqulayhk tug'dugan Kompyuterda esa matnni tahrirlash bi/muncha qulay bo'lib, unda foydalanuvch' di ilogli rejimda ishlayd va o'z o rnida xatolarni to g'r.iasl imkoniyatiga ega bo'laa.. Hatto matn bilan ishlash jarayonida biz yuqorida ta'kidlabo'tgan avtomatik tahrirlash, xatolarni to'g'rilash lmkoniyati ham mavjud. Shu o'rinda alohida ta'kidlash zarurki, avtomatik tahrirlash tizimi faqat matn muharrirlan dasturlari bazasiga qo'shilgan tillarda amal qiladi masalan mgliz, rus, ne- mis, fransuz tillanda. Agar bazada mavjud bo'lmagan tilda matn Linlilsa, uni avtomatik tahnrlay olmay^i, ay.im . nernatsional so'zlar bundan mus- tasno. Avtomatik tahnrlash jarayonila MS Word lug'atida mavjud bo'lmagan so'z uchrasa, ostiga qi/il chi/iq bilan airatib ko'rsatiiadi. Mazkur holat quyidagi sababga ko'ra bo'iishi mumkin, bunda o'sha so'z nnlosi haqida dastur variant taklif eta olmaydi, chunk" Ms Word lug'atida bu so'z mavjud emas. Ehtimol u so'z tog'ri yozilgan bo'hshi mumkin, bunda ..isonning ishtiroki zarur bo'ladi Agar so'zning imlosi to'g'ri bo'lsa, matnda yana tez- tez qayta ishlatilsa, umng avtokorreksiyada to'g'ri deb sanalishi uchun Ms Word lug'atiga «kintib qo'yish» (kontekst menyudagi «add» yoki «добавить» komandasi yordamida) mumkin. Matn kiritish davomida so'z yoki so'zlar biiikmasi ko'k chiziq bilan ajiatib qo'yiladi, bunda so'zning imlosida xato mavjud. Bu holda foydalanuvchi xatoni o'zi tog'nlab qo'yishi zarur yoki ostiga chizilgan so'zda Fichqonchaning o'ng tomom bosilsa, kontekst men- yusida so'zn.ng to'g'ri vananti taklif etiladi va uni tanlashi zarur bo'ladi.
Avtomatik tahrirlash thimi juda ko'p amaliy vazifalarni o'z ichiga oladi. Bu vazilalarning eng asosiylarim umumlashtnib sanab o'tmoqchimiz:
orfografiyani tekshirish,
grammatika va slihsti' ai tekshirish;
konteksth qidiruv;
formatlash;
avtomatik releratlash - matndagi kalit so'zlar asosida uning umumiy mundatija-iin. yaratijh;
matn ichiga jadval, rasm, turli figuralar, klip-artlar, grafik sxemalar, diagrammalai qo'shish, giperhavolalar bilan ta'minlash;
-matndagi abzaslar, belgil ir, so'zlarning am 4 miqdoiini aniqlash (statis- dkasini ko'rsatish);
tezaurus xizmati - matndagi muayyan so'ziiing sinonimil variantlari- ni aniqlash;
transliteratsiyalash - bir alifbodan boshqa alitboga o'tka/ish (masalan, kind aiifoosidan lonn alifbo idagi harfga almashtinsh).
Avtomatik tahnrda uch tarkitli asosiy vazifa e'tiborga ohnishi lozim:
Orfografiyani tekshirish - bu vazifa morfologuc tahlil yordamida amalga oshii iladi. bunda etalon lug'atdagi baza asosida tekshiriladi.
Sintaks'iin tekshnish orfografiyani tekshirishdan ko'ra murakkab- roq. Chunki orfografiyani tekshiruvchi dasturlar yaratilgan, lekin norasmiy matnlarning sintaktik iihatdan avtomatik tahriri masalasi haligacha hal elilgani yo'q. Rasmiy matnlarning avtomatik tahrin bo'yicha muhim n?ti- jalarga erishilgan.
Semantik tahrii°ash nson tafakkunni modellashtirishga asoslangan sun'iy utellekt tizimi bilan bog'liq ravishda o'rgamlmoqda. Bunda mazkur ko'p aspektli muammoni semantik maydon, freym yondashuv, tezauruslar iizimini Doyush, so'z va so'z birikmalar. o'rtasidagi paradigmatik munosa- batlar (sinonimiya, pipo-giperonimik-tur-jins munosabati)ni modHlashtirish ga tatbiq etish asosida hal etish mumkin. Chunki inson bunday assotsiativ munosabatlami o'z intellektiga tayanib o'rnata oladi, biroq bu jarayon kompyuter uchun murakkabdii
ц ma ш iui iu trie u«(t tu> icq perureninu, nds caen
ВЯЯВШ I hope you are not going to mike me pay In your debts. I win have to solve this problem, using all my connections. I wouldn't like to choose the way some people hurt their competitors' business, but 1t wholly depends on your good will, every week imports speed up the price decrease, so please send the money to our bank account as soon as possible.
Do'stlaringiz bilan baham: |
