Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Yirik xromosomalar (Politen xromosomalar).

Yirik xromosomalar birinchi marta 1881-yilda Italiya sitologi Y.Balbiani tomonidan xironomus lichinkasining og‘iz bo‘shlig‘i bez hujayralarining yadrosidan topilgan. Bunday yirik xromosomalar juft qanotli hasharotlarning somatik hujayralarida, Malpigi kanallarida, ayrim yuksak o‘simliklarning sinergid hujayralarida aniqlangan. Gigant (politen) xromosomalar oddiy xromosomalardan 100-200 marta uzun bo‘lib, 1000 marta ko‘p xromonemalarga ega. Politen xromosomalarning o‘ziga xos shakli va uzunligi ulardagi xromatin iplari sonining hujayra bo‘linmasdan bir necha marta oshishi va spiralning uzayishi hisobiga hosil bo‘ladi. Yirik xromosomalarning bu xilda hosil bo‘lishiga politeniya deyiladi.

51. 
    Endoreproduksiya nima?
    

Xromosoma soni diploid bo‘lgan o‘simlik va hayvonlarning turli organ va to‘qimalarida yadrosi yirik bo‘lgan hujayralar uchraydi. Bunday hujayralarda xromosoma soni va DNK miqdori oddiy hujayralarga qaraganda yuqori bo‘ladi. Bunday hujayralar somatik poliploidiyaning mahsuli hisoblanadi. Bunday holatga endoreproduksiya deyiladi. Endoreproduksiyaning bir necha xillari bor.

52. 
    Hujayraning tayanch-harakat tizimi.
    

Hujayraning qismlarini harakatga keltiruvchi tizim mavjud bo‘lib, bularga miofibrillar, tonofibrillar, neyrofibrillar va mikrofilamentlar kiradi. Hujayraning tayanch funksiyasiga mikrofibrillar va mikronaychalar kiradi. Hujayraning qismlarini harakatini to‘liq o‘rganish uchun harakat komponentlarini harakatga keltiruvchi strukturalar: masalan, ko‘ndalang-targ‘il mushak hujayralarining ishi katta ahamiyatga ega. Ko‘p hujayrali hayvonlarning maxsus qisqaruvchi to‘qimalar hujayrasida maxsus fibrillar bo‘lib, ularga miofibrillar deyiladi. Miofibrillar hujayralarning qisqarish jarayonida katta rol o‘ynaydi. Bunday fibrillar ko‘pincha mushak hujayralariga, yurakning muskul hujayralariga va suyak hujayralariga xos. Miofibrillarning nozik iplari asosan aktin oqsilidan iborat bo‘ladi. qalin iplari iplari esa miozin oqsilidan iborat bo‘ladi.

53.