Hujayra yadrosi, tuzilishi, vazifalari

Politen xromosomalar tuzilishi, kimyoviy tarkibi.

Endoreproduksiyaning bir ko'rinishi politeniya hodisasidir. Politeniyada Ssintez- davrdagi DNK replikatsiyasida xromosomalar despiralizatsiya holida qolib bir-biridan ajralmaydi va kondensatsiyalanmaydi. Shu holatda ular yana keyingi replikatsiya sikliga o'tadilar yana ikki hissa oshadilar va yana ajralmaydilar. Natijada, ko'p ipli politen xromosoma hosil bo’ladi. Politen xromosomalar tuzilishi jihatidan ham farq qiladilar. Ular uzunligi bo'ylab bir xilda tuzilmagan: disklar, diskaro qismlar va puflardan (shishlardan) tuzilgan. Yirik xromosomalar birinchi marta 1881-yilda Italiya sitologi Y.Balbiani tomonidan xironomus lichinkasining og‘iz bo‘shlig‘i bez hujayralarining yadrosidan topilgan. Bunday yirik xromosomalar juft qanotli hasharotlarning somatik hujayralarida, Malpigi kanallarida, ayrim yuksak o‘simliklarning sinergid hujayralarida aniqlangan. Gigant (politen) xromosomalar oddiy xromosomalardan 100-200 marta uzun bo‘lib, 1000 marta ko‘p xromonemalarga ega. Politen xromosomalarning o‘ziga xos shakli va uzunligi ulardagi xromatin iplari sonining hujayra bo‘linmasdan bir necha marta oshishi va spiralning uzayishi hisobiga hosil bo‘ladi. Yirik xromosomalarning bu xilda hosil bo‘lishiga politeniya deyiladi .

36. 
    Sitokinez o’simliklarda, hayvonlarda.
    

O'simliklarda hujayra ichida to'siq hosil bo'lishi bilan boradi. Hujayra markazida endoplazmatik to’r elementlaridan tuzilgan fragmoplast hosil bo’ladi. Endoplazmatik to’r elementlari pektin moddasini sintezlay boshlaydilar, ular pufakchalar ko'rinishida hujayra markazida to'planib chekkalarga qarab tortiladi. Vakuolalar qo'shilib plastinkani hosil qiladi. Plazmatik membrana plastinka bilan qo'shilib yangi membranani hosil qiladi.
Hayvonlarda plazmatik membrananing ichkariga botib kirishi haqida “qisqaruvchi xalqa” farazi mavjud. Unga asosan hujayraning kortikal qatlamida plazmatik membrananing ostida mushak hujayralaridagi fibrill tolalariga o'xshash tuzilmalar joylashgan bo'lib, ularning qisqarishi plazmatik membrananing ichkariga botib kirishini ta'minlaydi.

37.