|
5-Jadval
Lizinni sanoat miqyosida ajratib olish uchun kerakli produsentni o`stirish uchun zarur bo`lgan ozuqa muhitining tarkibi (% hisobida)
№
|
Moddalarning nomi
|
%
|
1
|
Qand lavlagisi chiqindisi (shakarning miqdori bo`yicha)
|
7-12
|
2
|
Makkajo`xori ekstrakti (quruq modda hisobida 50 %)
|
1.2-1.5
|
3
|
Ammoniy sulfat
|
2.0
|
4
|
Kaliy fosfat bir almashingan
|
0.05
|
5
|
Kaliy fosfat ikki almashingan
|
0.05
|
6
|
Bo`r
|
1.0
|
7
|
Sintetik ko`pik so`ndirgich
|
0.1
|
8
|
Suv
|
Qolgan qism
|
9
|
Muhit pH
|
7.0-7.2
|
Mikrobning o`sishini ikkinchi bosqichi biomassani yig`ilishini keskin kamayishi va lizin aminokislotasining biosintezlanish tezligini 0,8-1,0 g (l.soat) ga oshishi bilan tavsiflanadi. Oziqa muhiti juda ham kambag`allashadi, uning pH ko`rsatkichi talay o`zgarishlarga duch keladi. Biosintez jarayonini nazorati mikrob o`stirilayotgan suyuqlikni optik zichligini (produsent hujayralarini miqdorini) aniqlash, substrat miqdorini aniqlash yoki pH ko`rsatchiklarining signaliga qarab hamda fermentativ muhitdagi kislorod miqdorini aniqlash orqali amalga oshiriladi. Biosintez jarayonining oxirida reaksion muhitdagi lizinning miqdori 40 g/l ga yetadi, muhitda qolgan substrat konsentratsiyasining miqdoriy ko`rsatkichi esa 0,5-1,0 % dan oshmaydi. Yig`ilayotgan lizinning miqdorini oshirish uchun karbon va azot manbayi kamayganda, ularni qo`shimcha ravishda tizimga kiritib turilishi kerak bo`ladi. Shu yo`sinda vaqti-vaqti bilan qo`shimcha ravishda karbon va azot manbalarini tizimga kiritib turish orqali qo`shimcha ravishda 10 % gacha so`nggi mahsulotni ajratib olishga erishish mumkin bo`ladi. Qand lavlagisi oziqa muhiti vazifasini bajargan sharoitda lizin aminokislotasini ajratib olishda, uning mikrob o`stirilayotgan muhitdagi miqdorini 50 g/l gacha oshirish mumkin bo`ladi. Shakarning o`zlashtirilishini iqtisodiy samaradorlik koeffisiyenti lizinga nisbatan sarhisob qilinganda 35 % ni tashkil qiladi.
Atsetat muhitida lizinning biomassasi substratini toksikligi tufayli uni faqat tizimga sirka kislotani bo`lib-bo`lib vaqti-vaqti bilan kiritish orqali samaraga erishish mumkin bo`ladi. O`stiriladigan mikrob materialini ajratib olishda bo`lgani kabi sirka kislotaning suyuq fazadagi miqdori 2,0 % dan oshmasligi kerak. Muhitga juda kam miqdorda shakar kiritish, masalan 1,5 % gacha to`yingingacha glyukoza kiritish, tizimda lizin hosil bo`lishini 30-50 % ga oshiradi. Lizin hosil qilish nuqtai nazardan atsetatni o`zlashtirilishi bo`yicha iqtisodiy samaradorlik koeffisiyenti 27,0 % ga yetar ekan. Bunday reaksion muhitdan foydalanish produsent tomonidan o`zlashtiriladigan biotinning miqdorini har bir litr muhit suyuqligiga 1mkg ni tashkil qilar ekan, lekin bunda defisit aminokislotalarning ma`lum darajadagi mutanosibligini e`tiborga olgan holda ish yuritish lozim bo`lar ekan. Masalan, Brevibacterium sp 22 L. shtammidan 6-Jadvaldagi tarkibga ega bo`lgan ozuqa muhitdan foydalanilganda, treoninning metioninga bo`lgan nisbati 3:1, tiaminxloridning miqdori-0,04 mg/l, biotinning miqdori esa 0,05 mg/l bo`lishi kerak. Bunda tizimga uzluksiz uzatilayotgan atsetat 1 mol/l sirka kislota va 0,25 mol/l ammoniy atsetat holatida bo`lishi hamda u shunday tezlikda uzatilishi kerakki, umumiy atsetat ionining konsentratsiyasi 1,5 % oshmasin. Jarayonning kechishini 72-soatida lizinning konsentratsiyasi 34 g/l ga yetadi. Lekin ancha yuqori mahsuldor shtammlardan foydalanish va biosintezni amalga oshirishni optimal sharoitlarini tanlab olish real sanoat ishlab chiqarishida aralashmadagi lizin miqdorini 50 g/l gacha oshirish imkonini beradi. Ko`p lizinni sanoat miqyosida ishlab chiqarishda foydalaniladigan produsentlari ureaza faolligiga ega bo`lganligi sababli ularga oziqa manbayi sifatida siydikchilni kiritish ham mumkin bo`ladi. Lekin bunda har bir shtamm uchun eksperimental yo`l bilan lizinni eng ko`p miqdorda hosil bo`lishini inobatga olib ish yuritish kerak bo`ladi. Biosintez jarayonini bosqichlarida uning kechishi uchun shtammlarning xiliga qarab azot va karbonning nisbiy konsentratsiyalarida farqli jihatlar mavjudligi aniqlangan. Demak har xil shtammlar uchun har xil optimum nisbat bo`lishi mumkin ekan. Masalan, Coryn. Glutamicum 95 uchun C:H nisbati =11:1 optimum hisoblanib, uni oshirganda lizin hosil bo`lishi oshsa, kamayganda lizinning o`rniga alanin yig`iladi. Fermentatsiya jarayonida aeratsiyaning yetarli darajada bo`lmasligi sut kislotaning hosil bo`lishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
