Hujayra va gen ingenerligi

O`stirish materialini sanoat ishlab chiqarishi inokulyatorlarida yoki o`stirish apparatlarida ajratib olish
Bu juda kerakli texnologik jarayon bo`lib, sanoat ishlab chiqarishi miqyosida yuqori sifatli produsent biomassali hujayralarni ajratib olish va ularni fermentyorlarda o`stirish uchun kerak bo`lgan miqdorda yetkazishni nazarda tutadi. Mikroblarni o`stiradigan apparatlardagi, shuningdek asosiy fermentyorlardagi jarayonning boshlanishi, ularda sanoat ishlab chiqarishi miqyosida qo`llanaladigan shtammlarni o`stirish uchun ko`paytirishni o`z ichiga oladi. Produsentning xiliga qarab o`stiriladigan mikrob materialning o`stiriladigan apparatga kiritilishi ancha farqli ko`rsatkich darajasida bo`ladi, ya`ni uning miqdoriy ko`rsatkichi 1 dan 20 % gacha (odatda 3-5 %) bo`lishi mumkin. Mikrob o`stiriladigan apparatning alohida qismlarini konstruksiyasi (aralashtirish uslubi, ko`pikni mexanik so`ndirilishini samaradorligi va boshqalar) ga qarab to`ldiriladi, ko`pincha umumiy hajmning 0,5-0,7 qismini tashkil qiladi.
Muhitdagi aralashma doimo aralashtirilib turiladi va unga steril havoni bosim ostida kiritish yoki turbina aralashtirgichini 300 ayl. tezligi/min hisobida aylantirish orqali erishiladi. Produsent mikrobni o`stirishda oziqa muhitini tarkibi o`stiriladigan shtammning xiliga va asosiy karbon manbayi xiliga bog`liq holda o`zgarishi mumkin. Masalan, lizinni ajratib olish uchun kerakli produsentni o`stirish uchun zarur bo`lgan oziqa muhitining tarkibi 4-Jadvalda keltirilgan:
4-Jadval
Lizinni ajratib olish uchun kerakli produsentni o`stirish uchun zarur bo`lgan ozuqa muhitining tarkibi (% hisobida)

№	Moddalarning nomi	%
1	Qand lavlagisi chiqindisi (shakarning miqdori bo`yicha)	7.5
2	Makkajo`xori ekstrakti (quruq modda hisobida 50 %)	2.0
3	Ammoniy sulfat	2.0
4	Kaliy fosfat bir almashingan	0.05
5	Kaliy fosfat ikki almashingan	0.05
6	Bo`r	1.0
7	Sintetik ko`pik so`ndirgich	0.1
8	Suv	Qolgan qism
9	Muhit pH	6.9-7.0

O`stiriladigan shtammni 28-32 <sup>0</sup>C da 18-24 soat oralig`ida va 1 minutda 1 hajm suyuqlikka 1 hajm havo sarflanishi sharoitida o`stiriladi. Jarayonning kechishini boshidan oxirigacha muhit pH ni 7,0-7,2 chegarasida ushlab turiladi. Jarayonning nihoyasiga etishini muhit suyuqligini optik zichligi, hamda o`sib yetilgan mikrob hujayralarning morfologik belgilariga qarab aniqlanadi. Lizin produsentlarini atsetat muhitida o`stirish qator xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Muhitda atsetatni bo`lishi uch karbon kislotalari sikli fermentlari faolligini bo`g`ib qo`yadi, Shu sababli reaksion aralashma tarkibidagi substratning miqdoriy ko`rsatkichi 2 % dan oshmasligi kerak. Shu sababli uni reaksion muhitga bo`lib-bo`lib kiritiladi. Mikrob biomassasini sanoat miqyosida ishlab chiqarishda sirka kislotani ammoniy atsetat bilan birga qo`shib ma`lum nisbatlarda muhitga kiritish yaxshi samara beradi, bunda bu nisbatni har xil shtammlar uchun eksperimental yo`l bilan alohida aniqlanadi. Bunda sirka kislota hisobiga sarhisob qilinganda atsetat ionlarining umumiy konsentratsiyasi 1,5-2,0 % dan oshmasligi lozim. Hujayralarning o`sishiga ham, lizinning biosintezi uchun ham substrat sifatida atsetat va engil o`zlashtiriladigan karbonsuv glyukoza yoki saxaroza xizmat qilganda eng istiqbolli natijaga erishilgan. Fermentatsiya jarayoni nihoyasiga yetganda mikrob o`stiriladigan apparatda faglar, begona mikroflora bo`lmasligi va uning 1 ml da titri 10000000000 atrofida bo`lishi kerak. O`stirilgan produsent mikrobiologik nazoratdan o`tkazilgandan so`ng, uni sanoat miqyosida amalga oshiriladigan ishlab chiqarishda ishlatish uchun tavsiya qilinadi.