Hujayra va gen ingenerligi

Yuqori darajada konsentrlangan yem-oziqa preparatlarini sanoat miqyosida ishlab chiqarish
Yuqori darajada konsentrlangan yem-oziqa preparatlarini olishda mikrobli aralashmani oldindan sulfat kislota yordamida pH 1,6-2,0 gacha nordonlashtiriladi. Bunda lizin molekulasi ikki valentli kation holatiga o`tadi, bu narsa uning keyinchalik ionitda sorbsiyalanishiga imkon beradi. Nordon holatga keltirilgan eritma ammoniyli shaklda KU-2-8 sulfokationiti solib to`ldirilgan ion-almashinuvi kolonkalariga yo`naltiriladi. Adsorbsiya jarayoni o`tkazilgandan so`ng sorbitni suv bilan yuviladi. Produsentning hujayra qoldiqlari va adsorbsiyalanmagan boshqa komponentlar texnologik oqova sifatida utilizatsiyaga duch keladi. Ionalmashinuvini ta`minlaydigan kolonkalaridagi lizin (adsorbsiyalangan umumiy miqdordan 80-90 %) lizin 0,5-5,0 % ammiak eritmasi bilan elyutsiyalanadi. Elyuatni vakuum yordamida 60 ⁰Cda 30-50 % quruq modda hosil bo`lgunga qadar bug`lantiriladi va so`ng konsentrlangan xlorid kislota yordamida uning pH ko`rsatkichi 4,9 ga olib kelinadi. Hosil bo`lgan lizinning monoxlorgidrati quritish qurilmasiga yo`naltiriladi. Ishlab chiqarishning so`nggi mahsuloti LEOK preparati tarkibida lizin monoxlorgidratning miqdori 70 % ga yetadi. Tarkibida produsent hujayralari, aminokislotalar va boshqa qoldiqlar, shuningdek lizinning iz qoldiqlari bo`lgan texnologik oqovalar va yuvindi suvlar birga qo`shiladi va 10 % namlik darajasigacha quritiladi. Olingan mahsulot yem-oziqa mahsuloti bo`lib, uning tarkibida 40 % gacha oqsil moddalari bo`ladi. Undan chorva mollarini boqishda foydalaniladi.
Lizinning yuqori darajada tozalangan preparatini sanoat miqyosida ishlab chiqarish
Lizin va boshqa aminokislotalarni mikrob o`stirilgan tindirilgan suyuqliklardan ajratib olinadi, lekin bu ishni amalga oshirishda aralashma produsent hujayralaridan va bo`yoqli birikmalardan xolis bo`lishi lozim. Buning uchun biosintez nihoyasiga yetgandan keyin aralashma qo`shimcha ravishda stabillashtirilmagan holda filtratsion qurilmaga yo`naltirilib, produsentning biomassasidan va muhitda mavjud bo`lgan karbonatlardan va fosfatlardan xolis qilinadi. Nam cho`kma alohida hajmli idishga, u yerdan esa quritish uchun yo`naltiriladi. Quruq bioshrot qishloq xo`jalik hayvonlarini yem-oziqasini boyitish uchun foydalaniladi. Yuqoridagi tartibda tozalangan filtrat faollashtirilgan ko`mir yoki anionitlardan o`tkazilib adsorbsiya yo`li bilan aralashmadagi pigmentlardan ham tozalanadi. Shu yo`sinda ajratib olingan pH 7,0 ga teng bo`lgan eritma ionalmashinuvi qurilmasiga yo`naltiriladi. Kristall lizinni ajratib olishning keyingi bosqichi yuqorida keltirilgan lizinning yuqori darajada konsentrlangan preparatini ajratib olish texnologiyasiga o`xshash bo`lib, farqli jihati faqat lizinning monoxlorgidrati olish bosqichida kuzatiladi. Lizinning monoxlorgidrati eritmasi 60 ⁰C da qo`shimcha ravishda vakuum-bug`lantirgandan keyin 12-14 ⁰C gacha sovitiladi, hosil bo`lgan lizingidroxloridning kristallari azot bosimida filtrlanadi, qolgan eritmani yana vakuum-bug`latish bosqichiga qaytariladi. Agar cho`kmaga tushgan kristallar pigmentlar bilan bo`yalgan bo`lsa ,unda filtrlashdan bir yo`la kristallizatorga yo`naltiriladi, u yerda 70 <sup>0</sup>Cda 3-4 hajmdagi deionlangan suvda eritiladi. So`ng bu massani sovitiladi, sorbent orqali o`tkazib pigmentlardan xolis qilinadi va so`ng vakuum-bug`latishga yo`naltiriladi. Lizinning tozalangan konsentratiga unga nisbatan 3-4 karra ko`p miqdorda etanol qo`shiladi va suvli-spirtli eritmadan kristallizatsiyalanadi. Cho`kmaga tushgan kristallar filtrlanadi va toza etanol bilan yuviladi. Suvli-spirtli qoldiq regeneratsiya uchun qaytariladi. Tayyor kristall mahsulot vakuumda 60 <sup>0</sup>C da quritiladi. Lizinning ajratilish bosqichida hosil bo`lgan umumiy miqdoridan ajratiladigan toza qismi 75 % ni tashkil qiladi. Tayyor mahsulot L-lizin monoxlorgidrat bo`lib, undagi asosiy mahsulot 97-98 % ni tashkil qiladi va namliga 0,5 % ni, kul 0,3 % ni, erish harorati 210 ⁰C ni tashkil qiladi. Ishlab chiqarish jarayoni tayyor mahsulotni qadoqlash, taxlash va uni omborga joylashtirish bilan nihoyasiga yetadi.