Hujayra va gen ingenerligi

DNK molekulasining vektorlari, uning tarkibi.
Bakteriya hujayralariga rekombinant genni kiritish 2 usulda amalga oshiriladi; 1. Vektordan foydalangan holda.
2.to’g’ridan-to’g’ri o’tkazish yo’li bilan.
Vektor- DNK yoki RNK molekulalari bo’lib, ikkita komponentdan iboratdir; vektor qismi (tashuvchi) va klonlanayotgan begona gen qismi. Vektorning vazifasi tanlangan DNK ni hujayra-resipientga yetkazish, uni genomga kiritish, transformatsiyalangan hujayralarni identifikatsiyasiga yo’l berish, kiritilgan genning barqaror ekspressiyasini ta’minlashdir.
Shunday qilib, vektor katta bo’masligi, hujayra-xo’jayinda ushlab turilishi (replikatsiyalanishi), ko’p marta nusxa berishi (amplifikatsiyalanishi), tegishli genni ekspressiya qilishi (tegishli boshqaruvchi ketma-ketlikka ega bo’lishi ), gibrid hujayralarni ajratuvchi marker genga ega bo’lishi ( ularni effektiv seleksiyasi uchun); tegishli organizm hujayrasiga o’tish xususiyatiga ega bo’lishi kerak.
Transformatsiyalangan hujayralarni ajrata oladigan marker genlar ikki guruhga bo’linadi:
1.Antibiotiklar ( kanamisin, tetrasiklin, neomisin va boshqalar), gerbisidlar (o’simliklarda) ga chidamlilikka javob beruvchi selektiv genlar. Bular qandaydir bir substrat va sh.k. bo’yicha auksotroflik genlari bo’lishi mumkin. Bunday markerning asosiy ish prinsipi transformatsiyalangan hujayralarni selektiv ozuqa muhitida o’sishiga yordam berishdir.
2. hujayra uchun neytral oqsillarni reportyor genlar. Ularning to’qimalarda mavjudligini oson aniqlash mumkin.
Prokariotlarda gen ekspressiyasini boshqarish
Ko’pgina bakteriya genlari shunday tuzilganki, ular turlicha samaradorlik bilan faoliyat ko’rsatishi mumkin. Masalan, E.coli dagi turli oqsillarning miqdori ularning funksiyasiga qarab juda keng miqyosda ( 0.1% dan 2 % gacha ) o’zgarib turadi. Bunda E.coli xromosomasidagi har bir oqsilni birgina gen kodlaydi. Bunday DNK transkripsiyasi vaqtida amalga oshadigan gen ekspressiyasini nazorat qiluvchi sistemaning ta’siri bilan bog’liqdir.
Adabiyotlar:

1. 
   DavranovQ. D. Sanoat mikrobiologiyasi. Toshkent. 2012. 187 b.
   
2. 
   Коничев А.С. Себастьянова Г.А. Молекулярная биология. Москва. «Академия” 2003с.
   
3. 
   Щелкунов С.Н. Генетическая инженерия Новосибирск. «Сибирское университетское издательство» 2004. 494с.
   
4. 
   M.N.Valixonov, S.N.Dolimova, G.B.Umarova, P.Mirhamidova. Biologik kimyo va molekulyar biologiya (2-qism Molekulyar biologiya). <>
   
5. 
   Вахабов А.Х., Щуригин В.В. Вирусы человека и животных. Ташкент. «НУУз» 2013. (щттп://www.ТДПУ.либрарй.уз/ )
   
6. 
   Tursunboeva G.S. «Mikrobiologiya va qishloq xo`jaligi biotexnologiyasi» fanidan ta’lim texnologiyasi. T.: 2010.http://www.TDPU.library.uz/ )
   
7. 
   Mirxamidova P, , Zikiryayev A. Biologik kimyo va molеkulyar biologiya (1-qism) Darslik. Toshkеnt. Navro’z. 2018 y
   
8. 
   Mirxamidova P, D.B.Boboxonova, Xidirov M. Hujayra va gеn injеnеriyasini o’qitishda pеdagogik tеxnologiyalar. Uslubiy qo’llanma. Toshkеnt – 2018.