Хudoynazarova sayyora ravshanovnaning “Boshlang’ich sinf o’quvchilarining jismoniy sifatlarini tarbiyalashning nazariy va amaliy asoslari”

Синфдан ташқари иш шакллари
1.Эрталабки бадантарбия: эрталаб уйқудан уйғонгандан кейин шамоллантирилган хонада ўтказилади, хар куни уй шароитида ўқувчи томонидан мустақил бажарилади. Кичик ёшдаги мактаб болалари билан ўтказиладиган эрталабки бадантарбия 5 – 6 та машқлардан иборат бўлади. Юқори синфларда эса 8-10 та машқларидан иборат бўлади. Эрталабки бадантарбия билан шуғулланиш, тананинг турли қисмларига машқлар берилади. Хар бир машқ 6-8 мартагача такрорланади. Югуриш машқлари 30-40 секунд давом этади. Асосий диққатни нафас олишни назорат қилишга қаратиш керак.
2. Дарсгача гимнистика машқлари. Унинг мақсади; ўқувчиларни ақлий иш қобилияти ва олдиларида турган ўқув фаолиятларига хамда тана аъзоларидан салбий силжишларга огохлантириш, узоқ харакатсизликда бўлган вазиятни йўқотиш. Жисмоний тарбия дарсларида ўқитувчиларнинг рахбарлигида машқлар мажмуаси ўргатилади. Ўтказилгадиган дарсгача гимнастика машқлари мажмуаси хар бир сменанинг дарс бошланишидан олдин ўтказилади. Унда 5-8 жисмоний машқлар ўргатилади. Ўтказиладиган гигиеник гимнастика - хар бир сменанинг биринчи дарсидан олдин ўтказилади. 5-8 машқлар мажмуасидан иборат бўлиб, кичик дарсларда 5-8 минут давом этади.
Бадантарбиясини вазифалари:
1) ўқув кунини ташкилий бошлаш.
2) организмнинг функционал холатини, энг аввал нерв системасини ишини кучайтиради.
Машғулотни ўтказиш учун гурухларни 1-2 дарс, 3-4 дарс, 4-5 дарс ўқувчиларни ташкил этмоқ зарур, акс холда комплекисни мазмунини ва меёрини аниқлаш масалалари қийинлашади. Дарсгача гимнастика машқлари мажмуаси тартиби тузилади: 1-2 машқ ташкил характерида бўлади. Булар диққатни ва ақлий ўйғотишни ўстиради, 2-3 машқ асосий ишга жалб қилинадиган мускул гурупаларини ва нерв фаолиятини активлашишини тартибга солади. Ва организмни айрим системаларини қон айланишини кучайтиради. Юрак қон томир нафас олиш органлари ишини ривожлантиради. 2-3 машиқ ортиқча таьсирчанликни уйғонгандан сўнг ортиқча ланчликни тушириб шунинг билан бир қаторда кейинги фаолиятга тайёрланишга ёрдам беради. Мажмуа ўқитувчи томонидан ишлаб чиқилади, машқларни алмаштириш тартиби юқоридаги биринчи бўлим тез ўрганилган машқлар алмаштирилади. Машқларни ўрганиш жисмоний тарбия дарсларида олиб борилиши мумкуун.
Ерталабки бадантарбиянинг ўтказиш шароитлари. Эрталабки бадантарбия дерасалари очиқ хоналарда, ховлида, майдончада ўтказилади. Гурух болалари футболка триколарда оёғида красофкаларда чиқишадилар бундай тартибда болаларни секин совуққа ўргатиб борадилар ва чиниқтирадилар. Кузда, қишда эса махсус кийимлар киядилар. Бунда қисқа муддатли югуришга ўтиладиган машиқдан бошланади. У организмда иссиқлик хосил қилиб юрак, ўпка, фаолиятини кучайтиради. Юришдан югиришга ўтилиб, кейин секинлашади ва қайта сафланишга колннага кегин доирага ўтилади.
Катта миқдорда кисларод талаб этувчи мускул ишида нафас олиш ва совуқ қотиш ҳавфи йўқолади, мунтазам ўтказилса совуқ темпиратурага нисбатан кўникма хосил бўлади совуқ хавода ўтказиладиган машқлар жуда катта суратда ўтказилади.