Hozirgi ‘zbek adabiy tili vokalizm adabiyotlar

«u» fonemasi — yuqori tor, orqa qator, lablashgan unli. So'zning barcha bo'g'inlarida qo'llanadi: uka (birinchi bo'g'inda), uzum (birinchi, ikkinchi bo'g'inlarda), ko‘zgu (oxirgi ochiq bo'g'inda) kabi. Urg'uli bo'g'inda kuchli, biroz cho'ziq; urg'usiz bo'g'inda esa qisqa, kuchsiz talaffuz qüinadi. Qiyos qiling: butun, uchun, tuzuk (birinchi bo'g'inlar — urg'usiz, oxirgi bo'g'inlar — urg'uli) kabi. Bu unli ham q, g‘, x bilan yondosh qo'llanganda yo'g'onlashadi (orqa qator ottenkaga aylanadi), k, g, ng, y, h undoshlari bilan yonma-yon kelganda esa old qator, ingichka ottenka tarzida aytiladi. Qiyos qiling: kul va qul, tugun va turg‘un, ko‘zgu va qayg‘u, buyuk va urug‘, hukm va xulq, guv va g‘uv, mangu va urg%kabi;

«o‘» fonemasi — o'rta keng, orqa qator, lablashgan unli. Sodda so'zning * birinchi bo'g'inida qo'llanadi: o ‘n, bo ‘r (bir bo'g'inli so'zlar), o ‘tin, to ‘Iqin (ikki bo'g'inli sodda so'zlar) kabi. Birinchi bo'g'indan keyin qo'llanish holatlari ayrimqo'shma so'zlarda (gultojixo‘roz, Go‘ro‘g‘likabi) yoki tojikcha o'zlashmalarda (obro 'so`zida) uchraydi. Bu unli ham k, g, h, y undoshlari yonida ingichkalashadi (old qator ottenka bilan qo'llanadi), q, g‘, x undoshlari yonida esa yo'g'on talaffuz qilinadi. Qiyos qiling: ko 7 va qo ‘I, go 7 va g‘o ‘r, ho 7 va xo ‘r («xo‘r bo‘lmoq»), yo 7 va xo ‘sh kabi;

«o» fonemasi - quyi keng, orqa qator, kuchsiz lablashgan unli. Bu fonema ham so'zning barcha bo'g'inlarida uchraydi: ota (birinchi bo'g'inda), bahodir (ikkinchi bo'g'inda), baho (oxirgi bo'g'inda), bobo (har ikkala bo'g'inda) kabi; k, g, y, h undoshlari yonida ingichka (old qator unli tarzida), q, g‘, x undoshlari yonida esa yo'g'on (orqa qator unli tarzida) talaffuz qilinadi. Qiyos qiling: komil va qobil, gov va g‘ov, yosh va qosh, hoi va xol kabi.

1.