Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

YIGIRMA  SAKKIZINCHI  MAVZU. 
XALQARO  H U Q U Q   VA  ICHKI 
KONTINENTAL  DAVLATLAR2
1-§.  Ichki  kontinental  davlatlar
2 -§ .  Ichki kontinental davlatlarning maqomi to‘g‘risidagi xalqaro- 
huquqiy  nazariyalar
3-§.  Dengizga  chiqish  huquqi  to ‘g ‘risidagi  konsepsiya
4-§ .  Xalqaro  huquqda  «erkin  tranzit»  tushunchasi
5-§.  Ichki  kontinental  davlatlar  orasidagi  tranzit  savdo
6-§.  Qirg‘oq  bo‘yida joylashgan  davlat  portlaridagi  erkin  tranzit 
zonalar
7-§.  Dengizga  chiqa  olmaydigan  davlatlarning  dengiz  va  dengiz - 
gacha  bo‘lgan  tranzitdan  foydalanish  borasidagi  huquqlari
8-§.  Q it’a  ichkarisidagi  davlatlarning  dengiz  tubi  boyliklaridan 
foydalanishda  qatnashishlari  borasidagi  huquqlari
l - § .  Ichki  kontinental  davlatlar
Xalqaro  huquq  ichki  kontinental,  ya’ni  muayyan  qit’a  ichkarasida 
joylashgan  davlatlar  qatoriga  dengiz  va  okeanlarga  to ‘g ‘ridan  to ‘g‘ri 
chiqish  imkoniga  ega bo'lm agan  davlatlarni  kiritadi.  Hozirga  kelib,  yer 
yuzida  qirq  ikkita  dengiz va  okeanlarga bevosita  chiqa olmaydigan  q it’a 
ichkarisida  joylashgan  davlatlar  mavjud.  Osiyoda  bunday  davlatlarga 
Afg‘oniston,  Laos,  M o‘g‘uliston,  N epal,  Qirg'iziston,  O 'zbekiston,  To- 
jikiston  misol  bo ‘la  oladi.  Qozog'iston  va  Turkmanistonni  ham   q it’a 
ichkarisidagi  davlatlar sirasiga  qo'shish  m umkin,  chunki  Kaspiy  dengizi 
dunyo  okeaniga  to 'g 'rid an   to 'g 'ri  chiqmaydi.
O'zbekiston  Lixtenshteyn  bilan  birga  okeanga  chiqish  uchun  kam i­
da ikkita davlat hududidan o'tishi talab qilinadigan ikki davlatdan biridir.
Afrika  q it’asida  15  ta  q it’a  ichkarisida  joylashgan  davlat  mavjud. 
Ular  orasida  Botsvana,  Burundi,  Burkina-Faso,  Zambiya,  Zimbabve, 
Lesoto,  Malavi,  M ali,  Niger,  Ruanda,  Svazilend,  Uganda,  Markaziy 
Afrika  respublikasi,  Chad,  Efiopiya  bor.  Yevropada  bunday  davlatlar 
l lt a   bo'lib,  Avstriya,  Andorra,  Vatikan,  Vengriya,  Lixtenshteyn,  Lyuk-
1
  Qarang:  Док.  ООН.  E /C N .4/2000/65  от  15  февраля  2000  г.  —  С.  65.
2
  Izoh:  Ichki  kontinental  davlatlar  —  muayyan jug'rofiy  hudud  ichkarisida joylashgan, 
ya’ni bevosita dengiz va  okeanlarga  ega bo'lmagan  davlatlar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

semburg,  Makedoniya,  San  Marino,  Shveytsariya,  Belarus  respublikasi, 
Chexiya  va  Slovakiyani  o ‘z  ichiga  oladi.  Lotin  Amerikasida  faqat  Boli- 
viya va Paragvay davlatlari  ichki kontinental  mamlakatlarga misol  bo'ladi.
Odatda,  Dunyo  okeaniga  bevosita  yo'lning  mavjud  emasligi  har bir 
mamlakatning  geografik  vaziyati  borasidagi  xususiyatlardan  biridir.
Qit’a  ichkarisida joylashgan davlatlarning huquqlari  1982-yilda qabul 
qilingan  Dengiz huquqi  to'g'risidagi  xalqaro  konvensiyada  mustahkam­
lab qo'yilgan.  Konvensiyada dengizga  bevosita chiqishga  ega  bo'lmagan 
davlatlarni  dengizga  chiqish  va  undan  foydalanish  borasidagi  huquqlar 
bilan  ta ’minlanganligi  qayd  etilgan  (125-m odda)1.
Dengiz qirg'oqlariga ega bo'lmagan q it’a ichkarisida joylashgan dav­
latlar  dengizga  chiqish  uchun  dengiz  bilan  tutashgan  davlatlar  yorda- 
miga muhtoj.  Shuning uchun aynan shu davlatlar xalqaro huquqda den ­
gizga  chiqishni  ta ’minlab  beruvchi  samarali  normalarni  tezroq  qabul 
qilinishidan  manfaatdordir2.