Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

2-§.  Ichki  kontinental  davlatlarning  maqomi  to‘g‘risidagi  xalqaro- 
huquqiy  nazariyalar
Xalqaro  huquq  nazariyasida  qit’a  ichkarisida  joylashgan  davlatlar­
ning  maqomi  to'g'risida  bir qancha  nazariyalar  mavjud.  Ularning  ichi­
da  XVII—XV1I1  asrlarda  vujudga  kelgan  aloqalar  erkinligi  to'g'risidagi 
nazariya ajralib  turadi.  G.  Grotsiy,  E.  de  Vattellarning umumiy fikrlari- 
ga ko'ra, dengizga chiqa oladigan hamda dengizga bevosita chiqish yo'liga 
ega bo'lmagan davlatlar o'rtasida  hech  qanday farq bo'lishi  kerak emas, 
sababi  ularning  barchasi  dengizga  bevosita  chiqish  borasidagi  tabiiy 
huquqqa egalar.  Boshqa yana bir  nazariyaning  mazmunida,  ya’ni  servi- 
tut  nazariyasiga  asosan,  tranzit  davlatning  hududiy  ustunligi  boshqa 
davlatning  yoki  bir guruh  davlatlarning  foydasiga  chegaralanishi  shart. 
Ochiq  dengiz  erkinligi  prinsipiga  asoslangan  nazariyaning  asosiy  xu­
susiyati  shundan iboratki,  qit’a  ichkarisida joylashgan davlatlarning den­
gizga  chiqish  huquqi  ochiq  dengiz  erkinligining  mantiqiy  davomidir.
Rossiya  imperiyasi  1815-yilda Vena  kongressiga tayyorgarlik  ko'rish 
jarayonida  dengiz  erkinligi  huquqi  har bir davlat  uchun  dengizga  chiqa 
olish  huquqi  bilan  birgalikda  tushunilishi  zarurligi  to'g'risida  fikrbildir- 
gan  edi.
1919-yilda  bo'lib  o'tgan  Parij  tinchlik  konferensiyasida  ham  ichki 
kontinental davlatlarning dengizga chiqish  borasidagi  huquqlari  qo'Ilab- 
quwatlangan.
1
  Qarang:  Морское  право  / /   KoHBeHtsuH  ООН  по  морскому  праву.  Нью-Йорк, 
1984.  -   С.  60.
; Qarang: 
Салимчерей А.А.,  Ерджанов Т.К.,  Сарсембаев М.А.
  Морское  право и  внут- 
риконтинентальное  право.  Алматы,  2000.  —  С.  113—269.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bundan  tashqari,  Vengriya  va  Avstriya  Trianon  tinchlik  shartno- 
masining  294-moddasida  hamda  Ser-Jerm en  Tinchlik shartnomasining 
311-m oddasiga  asosan,  A driatika  dengiziga  chiqish  huquqiga  ega 
bo'lganlar.  Tranzitning  turli  xil  jihatlarini  tartibga  soluvchi  ko'p  to ­
m onlama  konvensiyalarning  matnlari  Barselona  (1921-yil)  va  Jeneva 
(1923-yil)  konferensiyalarida  ishlab  chiqilgan  edi.  M azkur  konferensi­
yalar  M illatlar  Ligasi  Statutining  23-moddasiga  binoan  chaqirilgan  edi. 
Tranzit  erkinligi  to'g'risidagi  konvensiya  va  Statut,  xalqaro  ahamiyatga 
ega  suv  yo'llarida  kema  qatnovining  rejimi  to'g'risida  konvensiya,  Sta­
tut va qo'shimcha protokol,  dengiz portlarining xalqaro rejimi to'g'risidagi 
konvensiya  va  Statut,  tem ir yo'llam ing  xalqaro  rejimi  to'g'risidagi  kon­
vensiya  va  Statutlar  qabul  qilingan.