Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

3 -§.  Xalqaro  diniy  huquq  prinsiplari
X alqaro   diniy  h u q u q n in g   p oy d evo r  p rinsipi  «vijdon  va  d in  
erkinligi»dir.  M azkur prinsipdan xalqaro muloqotda keng foydalaniladi. 
Ushbu  prinsip  ko'pgina  universal  va  mintaqaviy  xalqaro  hujjatlarda, 
xususan,  Inson  huquqlari  umumjahon  deklaratsiyasining  18-moddasida 
o'z  aksini  topgan.  Deklaratsiyaning muqaddimasida «Inson huquqlarini 
mensimaslik va uni poymol etish  inson vijdoni qiynaladigan vahshiyona 
ishlar  sodir  etilishiga  olib  keladi.  So'z  erkinligi  va  e ’tiqod  erkinligiga 
ega  bo'ladigan  hamda  qo'rquv  va  muhtojlikdan  xoli  sharoitda  yashay­
digan  dunyoni  yaratish  insonlarning  ezgu  intilishidir1»,  —  degan g'oya 
mustahkamlangan.
Bundan  tashqari,  xalqaro  diniy  huquqning  universallik  va  kamsit- 
maslik degan prinsiplari xam mavjud.  Ulaming birinchisiga asosan, diniy 
huquq  va  erkinliklar  bilan  bog'liq prinsip  va  normalar  barcha  davlatlar 
va  aholining barcha  qatlamlari  uchun  majburiydir.  Xullas,  diniy  huquq 
va  erkinliklar  bilan  bog'liq  universal  va  mintaqaviy  hujjatlar  umumiy 
•yagona  bir  tizim ni  tashkil  etib,  barcha  davlatlar  va  jam iy atlard a 
qo'llanilishi  mumkin.
Shuningdek,  davlatlar  diniy  huquq  va  erkinliklami  kamsitmagan 
(hech qanday cheklashlaming mavjud emasligi)  holda ta ’minlab berishlari 
lozim.  Diniy cheklashlami hech qanday bahona bilan asoslab bo'lmaydi. 
Ularga  irqiy,  milliy  yoki  etnik  kelib  chiqish,  terming  rangi, jinsiy  farq, 
siyosiy  yoki  ijtimoiy,  diniy  farqlarni  kiritish  mumkin.
Xalqaro  diniy  huquqning  yana  bir  prinsipi  davlatning  din  ishlariga 
aralashmasligidir.  Ushbu  prinsip  davlatning  diniy  erkinlikka  bo'lgan 
munosabatini  belgilaydi.  Shu  bilan  birga,  davlat  ayrim  shaxslar  va  gu­
ruhlarga  o'z  diniy  urf-odatlarini  amalga  oshirish  uchun  shaxsiy  va  gu-
1
  Qarang:  O'zbekiston  Respublikasi  va  inson  huquqlari  bo'yicha  xalqaro shartnomalar /  
Mas’ul muharrir yuridik fanlar doktori, professor A.X.  Saidov.  Inson  huquqlari  bo'yicha 
O'zbekiston  Respublikasi  Milliy markazi.  —Т.,  2002  — 48-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ruhiy erkinliklami  ta ’minlab berishi  lozim,  chunki  bu  talab diniy erkin- 
lik  huquqiga  to'liq  mos  keladi1.
Xalqaro  diniy  huquqning  norma  va  prinsiplari  har  bir  shaxsning 
insoniylik  mohiyatini  darhol  namoyon  etadi.  Mazkur qoida  Yer  kurra- 
sida  yashovchi  barcha  odamlar  uchun  juda  katta  ahamiyatga  egadir. 
O 'z  yurisdiksiyasi  ostida  bo'lgan  shaxslarning  huquqiy  maqomini  belgi­
lash  uchun  davlatlar yuqoridagi  norm alar va  prinsiplardan  unumli  foy- 
dalanadilar.  Ularga  rioya  qilmay  turib,  diniy  huquq  va  erkinliklami 
to'liq  ta ’minlab  bo'lmaydi.