Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

1-§.  Xalqaro  tashkilotlarning  paydo  bo'lishi  va  yuridik xususiyat­
lari
2 -§ .  «Xalqaro  tashkilotlar  huquqi»  tushunchasi
3 -§ .  Xalqaro  tashkilotlarni  tasniflash  (klassifikatsiyalash)
4 -§ .  Xalqaro  tashkilotlar  xalqaro  huquqning  subyekti  sifatida
5 -§ .  Xalqaro  tashkilotlarning  funksiyalari
6 -§ .  Xalqaro  tashkilotlarga  a ’zolik
7 -§ .  Xalqaro  tashkilotlarning  organlari
8 -§ .  Xalqaro  tashkilotlarning  hujjatlari
9 -§ .  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  —  universal  xalqaro  tashki­
lot
10-§. Yevropada  Xavfsizlik  va  Hamkorlik  Tashkiloti
11-§. Mustaqil  Davlatlar  Hamdo‘stligi
12-§. Xalqaro  konferensiyalar
l - § .  Xalqaro  tashkilotlarning  paydo  bo‘Iishi 
va  yuridik  xususiyatlari
X IX   asrning  yarm idan  boshlab  dunyo  xaritasida  birinchi  nosiyosiy 
xalqaro  tashkilotlar tuzilgan.  M asalan,  1865-yili  Xalqaro  telegraf ittifo­
qi,  1874-yili  X alqaro  pochta  ittifoqi,  1865-yili  Y e r  o'lchash  xalqaro 
ittifoqi,  1890-yili  Bojxona  tariflarini  nashr  qilish  xalqaro  ittifoqi  tuzil­
gan.  Birinchi  universal  siyosiy  xalqaro  tashkilot  —  M illatlar  Ligasi  —
1 9 1 9-yiIda  tuzilgan.  Uning  Statuti  Parij  tinchlik  konferensiyasida  qabul 
qilingan  bo'lib,  Versal  shartnom asining  tarkibiy qismi  bo'lgan.  M illatlar 
Ligasi  o'z  faoliyatini  am alda  1940-yilda,  rasman  1946-yilda  tugatgan.
1  0 ‘z b e k i s t o n   R e s p u b l i k a s i   V a z i r l a r   M a h k a m a s i n i n g   « O ' z b e k i s t o n   R e s p u b l i k a s i d a   A d l i y a  
v a z i r l i g i   f a o l i y a t i n i   y a n a d a   t a k o m i l l a s h t i r i s h   c h o r a - t a d b i r l a r i   t o ‘g ‘ r i s i d a »   2 0 0 3 - y i l   2 7 -  
a v g u s t d a   q a b u l   q i l g a n   q a r o r i .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1939-yilda  dunyoda  48  ta  hukumatlararo  xalqaro  tashkilot  bo'lgan.
X alqaro  tashkilotlar  taraqqiyotining  tarixida  burilish  nuqtasi  1945- 
yili  Birlashgan  M illatlar  Tashkilotining  tuzilishi  hisoblanadi.  X X   asr- 
ning  ikkinchi  yarmida  xalqaro  tashkilotlarning  soni  juda  tez  o ‘sgan  va 
yangidan-yangi  xalqaro  tashkilotlar  paydo  bo'lgan.
X alqaro  tashkilotlarning  o 'ziga  xos  yuridik  xususiyatlari  quyida- 
gilardan  iborat:
1)  xalqaro  tashkilotni  davlatlar  ko'p  tom onlam a  shartnom a  negi­
zida  tuzadi  va  shu  shartnom alar  (ustavlar)  asosida  faoliyat  ko'rsatadi;
2)  xalqaro  tashkilot  m a’lum  m aqsadlarda  tuziladi;
3)  xalqaro  tashkilot  m uayyan  tashkiliy  tuzilishga  ega  bo'ladi;
4)  xalqaro  tashkilotlar  o'z  ustaviga  ko'ra,  m a’ lum  xalqaro  huquq 
layoqatiga,  y a ’ ni  mustaqil  huquq  va  majburiyatlarga  ega  bo'ladi;
5)  xalqaro tashkilotlar xalqaro  huquq  norm alariga asosan  tuziladi  va 
xalqaro  huquqning  ikkilam chi  subyekti  hisoblanadi.  U lar  suverenitetga 
ega  emas;
6)  davlatlar xalqaro  huquqning  subyekti  sifatida  xalqaro  tashkilotlar 
faoliyatida  davlatlarning  suveren  tengligi  prinsipi  asosida  qatnashadilar 
va  xalqaro  tashkilotga  a ’ zolikdan  ixtiyoriy  ravishda  chiqish  huquqiga 
ega;
7)  xalqaro  tashkilotlarning  qarorlari  tavsiyaviy  xususiyatga  ega;
8)  xalqaro  tashkilotlar  hudud  va  aholiga  ega  emas;
9)  xalqaro tashkilotlar  B M T  Xalqaro  sudida tom onlar b o 'la olmaydi 
va  ularning  vakilligi  doim o  bir  tom onlam a  bo'ladi;
10)  xalqaro  tashkilotlar va  ularning  mansabdor  shaxslari  diplomatik 
imtiyoz  va  immunitetga  egadirlar;
1 1 )   xalqaro tashkilotlarda  ularning a ’zolarini  doim iy vakillari  bo'ladi 
(B M T ,  Y U N E S K O   huzurida);
12)  xalqaro  tashkilotlar  xalqaro  shartnom alar  tuzish  huquqiga  ega;
13 )  xalqaro  tashkilotlar  xalqaro-huquqiy  javobgarlikning  subyekti 
bo 'la  oladi.
Shunday  qilib,  xalqaro  tashkilot  maxsus  xalqaro  shartnoma  (ustad) 
asosida  tuzilgan,  xalqaro-huquqiy  layoqatga  va  muayyan  tashkiliy  tuzi­
lishga  ega  bo'lgan  ham da  xalqaro  huquq  norm alari  asosida  faoliyat 
ko'rsatadigan  xalqaro  huquq  subyektidir.