Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yer kurrasining asosiy biomlari. 
Biom — bu katta regional subkonti- 
nental biosistem a b o ‘lib, u qandaydir bitta 
0
‘sim liklar tip i bilan yoki 
landshaftning boshqa o'ziga xos xususiyati bilan xarakterlanadi. Masalan, 
m o ‘tadil iqlim sharoitidagi keng bargli o ‘rm onlar biom i yoki c h o ‘l zonasi- 
ning qum li 
0
‘sim liklar biom i yoki namli tropik o ‘rm on lar biom i va hoka- 
zo. M arkaziy Osiyoda yuqorida aytilganlardan tashqari tog* oldi va tog' 
hududlarida chala c h o ‘llar, quruq choMlar, to ‘qaylar, aralash va archa 
o ‘rm onlari, alp o'tloqlari ham da sovuq tog1 choMlari kabi biom lar uchraydi. 
D unyoda quyidagi biom lar mavjud:
110

---

1. N am li tropik biomlar. 
Bu zon an in g iqlimi yil b o ‘yi nam ko ‘p 
bo'lganligi sababli turli xil o'sim liklar jam oasi va turlarning o ‘sishi uchun 
qulaydir. O 'sim liklar orasida ko'pchilikni lianalar (chirm ashib o'suvchi 
o'sim lik) tashkil etadi. K o'pchilik m am lakatlarning tro pik o 'rm on larid a 
(P anam a, Indoneziya, Braziliya) epifitlar jud a k o 'p tarqalgan. Tropik 
zo n alard a o'suvchi daraxt o 'sim lik larin in g ildizlari k o 'p in c h a tu proq
yuzasiga yaqin joylashgan bo'lib, doskasim on shaklda bo'ladi. Bu zona 
turlarga ju d a boy bo'lib, Braziliyada 40 ming, Indoneziyada 43 ming 
o'sim lik turi o'sadi.
Bu zonalarda yer yuzasidan balandlikka ko'tarilgan sari h ar 1000 m 
da harorat 6 UC pasayib boradi. Shuning uchun tog'li tropik zonalarda 
iqlim sovuq, doim o sham ollar bo'lib turadi. D em ak, o'sim lik turlari ham 
borgan sari kamayib boradi. M asalan, Kolum biyaning eng baland tog'lik 
zonasi A ndadada taxm inan 4000 m balandlikda yil bo'yi 5 °C orasida 
bo'ladi. Shuning uchun, o'sim liklar turlari va ularning hayotiy shakllari 
juda kam uchraydi.