Hozirgi o’zbek

Унли ва ундош товушлар. Нутқ товушлари овоз ва шовқиннинг иштирок этишига кўра унли ва ундош товушларга бўлинади.
Ўпкадан келаётган ҳаво оқимининг оғиз бўшлиғида ҳеч қандай тўсиққа учрамаслиги натижасида унли товушлар ҳосил бўлади. Унли товушлар соф овоздан иборат бўлиб, уларнинг ҳосил бўлишида ун пайчаларининг тебраниши таъсир кўрсатади. Чунки унли товушлар бўғизда пайдо бўлади. Унли товушлар тизими вокализм дейилади.
Ўзбек тилида унли товушлар олтита: I,e,a,u,o’,o
Унли товушлар уч томонлама тасниф қилинади.
1. Тилнинг вертикаль (танглайга томон тик) кўтарилиш ҳаракатига кўра унлилар учга бўлинади

1. 
   Юқори тор унли: i,e
   
2. 
   Ўрта кенг унли: e,o’
   
3. 
   Қуйи кенг унли: а,о
   

Тилнинг горизонтал (олдин ёки орқага томон) ҳаракатига кўра унлилар икки хил:

1. 
   Тил олди ёки олд қатор унлилар i,е,a
   
2. 
   Тил орқа ёки орқа қатор унлилар u,o`,o
   

Лабларнинг иштирокига кўра унлилар икки хил:

1. 
   Лабланган унлилар: o`,u,o
   
2. 
   Лабланмаган унлилар: i,е,a
   

Ўпкадан чиқаётган ҳаво оқимининг оғиз бўшлиғида бирор тўсиққа учраши натижасида ундош товушлар ҳосил бўлади. Ундош товушлар тизими консонантизм дейилади. Ўзбек тилида 24 та ундош товуш бор: b, d, sh, g, h, j (dj-jo`ra), j (mujda), k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, x, y, z, g`, sh, ch, ng.
Алифбодаги ж ҳарфи икки товушни жуда, жабр, жазо, жавоб, жўра, Жаббор каби сўзларда қоришиқ j: аждар, мужда, гижда, журнал, жюри каби сўзларда эса сирғалувчи j товушини ифодалайди.
Ундош товушлар қуйидаги хусусиятлари асосида тўрт хилда тасниф қилинади. Ҳосил бўлиш ўрнига кўра ундошлар уч хил:
а) лаб ундошлари: b,p,v,m,f (лаб-лаб), v,f (лаб-тиш)
б) тил ундошлари: t,d,n,l,s,z,r,sh,j,ch, (тил олди), y (тил ўрта), k, g, ng (тил орқа), q,g`,x (чуқур тил орқа).
в) бўғиз ундоши: h
Ҳосил бўлиш усулига кўра ундошлар уч хил.

1. 
   портловчи ундошлар: b,p,d,t,k,g,q,ch,j
   
2. 
   сирғалувчи ундошлар: v,f,s,z,sh,j (журнал), x,y,h,g`
   
3. 
   портловчи-сирғалувчи ёки сонорлар: m,n,ng,l,r
   

Бу товушларни талаффуз қилганда ҳаво оқими асосан бурун бўшлиғидан ўтади. Шунинг учун уларнинг талаффузида кўпроқ овоз иштирок этади.