Hozirgi o‘zbek tili fanidan kurs ishi mavzu: O‘zbek tilida ko‘chirma gaplarning grammatik strukturasi

Ko‘chirma gaplarda tinish belgilari

Ko‘chirma gaplar doim qo‘shtirnoq ichida yoziladi. Muallif gapi ko‘chirma gapdan oldin kelsa, muallif gapidan keyin ikki nuqta qo‘yiladi. Ko‘chirma gapning birinchi so‘zi bosh harf bilan yoziladi: Shoir o‘z fikrida mustahkam ekaniga qanoat hosil qilgach, nihoyat qat’iyat bilan dedi: “Mulohazalaringizni batamom qabul qildik”(O.)

Tuzilishi: Mg: “Kg!”

Mg: “Kg?”

Mg: “Kg”.

Ko‘chirma gap muallif gapidan oldin kelsa, o‘chirma gapdan so‘ng vergul keyin teri qo‘yiladi: “Uchtasini olaqol, ichmayman”, – mayor shunday deb shishalarni surib qo‘ydi-da Tal’at uzatgan pulni oldi. (T.M)

Tuzilishi: “Kg!” – Mg.

“Kg?” – Mg.

“Kg”, – Mg.

Muallif gapi ko‘chirma gapning o‘rtasida kelsa, tinish belgilari quyidagicha bo‘ladi:

1. Ko‘chirma gapning uzilgan qismida vergul, nuqtali vergul, ikki nuqta qo‘yilgan bo‘lsa yoki hech qanda tinish belgilari bo‘lmasa, muallif gapi har ikki tomonidan vergul so‘ng teri bilan ajratib yoziladi:”Bukungi fors she’rlarining, – dedi Sultonmurod oxirda, – ulug‘ ustodi mavlono Jomiy hazratlarining muborak ko‘ngillarini o‘zbek she’ri asir etmoqdadir”.

Tuzilishi: “ Mg, – kg, – mg”.

2. Ikki sodda gapdan tuzilgan ko‘chirma gapning birnchisidan so‘ng nuqta qo‘yilgan bo‘lsa, muallif gapidan oldin vergul so‘ng tire, undan so‘ng esa nuqta va so‘ng tire qo‘yiladi. Ko‘chirma gapning davomi bosh harf bilan yoziladi: “Bu menga atalgan, -dedi qo‘lidagi zajigalka-to‘pponchani o‘ynatib. Keyin yonidagi mauzerga qo‘l urdi. – Senlarga atalgani mana bunisi”. (M.I)
Tuzilishi:“Kg,–mg.–Kg”
3. Agar ko‘chirma gapning uzilgan yerida so‘roq yoki undov belgisi qo‘yilgan bo‘lsa, ko‘chirma gapdan keyin tire, muallif gapidan keyin esa nuqta so‘ng tire qo‘yiladi. Ko‘chirma gapning davomi bosh harf bilan yoziladi: “Otini Omon qo‘yamiz! – dedi ovozi titrab. –Omon bo‘lsin opa. Umri uzoq bo‘lsin”. (O‘.H)
Tuzilishi: “ Kg! – mg. – Kg”.

Ko‘chirma gap muallif gapi orasida kelsa, muallif gapining uzilib qolgan qismidan so‘ng ikki nuqta qo‘yiladi; ko‘chirma gap bosh harf bilan yozilib, qo‘shtirnoq ichiga olinadi. Ko‘chirma gapdan so‘ng vergul so‘ng teri qo‘yiladi, muallif gapining davomi yoziladi: Shunday bo‘lsa ham xotinining un ko‘targan hovuchiga qarab: “Ko‘p ketdi! Ko‘p ketdi!” – deb jag‘illadi.

Tuzilishi: Mg: “Kg!” – mg.