Hozirgi o‘zbek adabiy tilining tarixiy ildizlari va dialektal asoslari

p, v, s, z, t, d, n, l, r, ch, ch, y, q(k), g‘ (g),n undoshlari bo‘lgan, bu undoshlarning ko‘pchiligi

palatal (ingichka yoki yumshoq) va velyar (qalin) variantlarga ega edi; e) eski O‘zbek adabiy

tilida undoshlar 24 taga etgan (b, m, p, v, f, s, z, t, d, n, l, r, ch, ch, j, ,j ,y, q, k, g‘, g, n, x, h).

Konsonantizm tarkibida undoshlar miqdorining ortishi o‘sha davrdagi o‘zbek-arab va o‘zbekfors

ikki tilliligi (bi-lingvizmi) ta`sirida, shuningdek, ayrim undoshlarning divergentsiyasi (bir

fonemaning ikki fonemaga ajralishi) natijasida sodir bo‘lgan; j) Hozirgi o‘zbek adabiy tili

konsonantizmida yuqoridagi 24 undoshning barchasi bor. Ayrim tilshunoslarning (masalan, prof,

A. Abduazizovning) fikricha, rus tilidan o‘zlashgan so‘zlarda uchraydigan qorishoq «ts» ham

o‘zbek tili undosh fonemalari qatoridan o‘rin olgan deb qaralishi kerak.1 Yuqoridagi ma`lumotlar

tahlilidan quyidagilar ma`lum bo‘ladi: a) qadimgi turkiy til konsonantizmida f,x,h,j,j undoshlari

bo‘lmagan. Ular eski turkiy til va eski o‘zbek adabiy tili davrida turli lisoniy (lingvistik) va

nolisoniy(ekstralingvistik) omillar ta`sirida paydo bo‘lgan; b) qadimgi turkiy tilda q va k

undoshlari bir fonemaning nutqdagi ikki ko‘rinishi-ottenkalari bo‘lgan, keyinchalik bu fonema

divergentsiyaga uchrab, ikki mustaqil fonemaga aylangan; g‘ va g undoshlari rivojida ham ayni

shu jarayon (divergentsiya) bo‘lganligini - «g»ning «g‘» va «g»ga parchalanganligini ko‘ramiz.