Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

Электрон маъруза матнлари – ўзида ўқув мақсадларини, 
фойдаланиш учун тавсия этилган асосий ва қўшимча ўқув 
адабиѐтларини, ўз-ўзини назорат қилишга оид саволлар 
туркумини, мавзуга тегишли таянч атама ва ибораларни 
қамраб олган ҳолда тегишли ўқув модулининг ўқув 
дастурига мувофиқ барча мавзуларнинг асосий мазмунини 
қисқа ѐритувчи ҳамда малака ошириш курслари 
тингловчилари томонидан бирламчи янги билимларни олиш 
имкониятини яратувчи электрон нашрлар саналади
Интерфаол тестлар 
Синов топшириқлари 
Назорат саволлари 
“Назорат 
бўлими” 
27

---

 
 
8-расм. Электрон маъруза матнларининг таркибий
тузилмаси 
Электрон маъруза матнларида ўқув материали қуйидаги кетма-
кетликда жойлаштирилади: 
Электрон шаклда ташкил этиладиган таълим жараѐнининг 
назарий машғулотлари одатда матнли маърузага таянади. Шу 
сабабли матнли маъруза электрон маъруза матнларининг салмоқли 
қисмини эгаллайди. Одатда, ўқув дастурига кирувчи барча 
материаллар матнли шаклда яратилади, кейин эса қўшимча 
равишда аудио ҳамда видео материаллар ишлаб чиқилади. Ўқув 
материалининг бу тахлитда тақдим этилиши анъанавий 
маърузалар эга бўлган камчиликлар, хусусан, зарур ўринларни 
Таркибий тузилмаси 
Мавзу номи 
Дарснинг таълимий мақсади 
Таянч тушунчалар
ва иборалар 
Асосий саволлар
(машғулот режаси) 
Ўқув материалининг
қисқача баѐни 
Назорат саволлари ва 
топшириқлари 
Мустақил иш
топшириқлари 
Фойдаланиш учун тавсия 
этилган адабиѐтлар рўйхати 
1. Мавзу. 
2. Дарс таълимий мақсади. 
3. Таянч тушунчалар ва иборалар. 
4. Асосий саволлар (машғулот режаси). 
5. Ўқув материалининг қисқача баѐни. 
6. Назорат саволлари ва топшириқлари. 
7. Мустақил иш топшириқлари. 
8. Фойдланиш учун тавсия этилган адабиѐтлар рўйхати 
28

---

кўчириб олиш, қайд қилиш, маърузачи томонидан уни қайта-қайта 
такрорлашга ортиқча вақт сарфланиши кабиларнинг бартараф 
этилишини таъминлайди. Электрон маъруза матнларида зарур 
тушунчаларнинг турли ранг, ҳарфлар шакли ва тасвирлар орқали 
берилиши таъминланади. Бу эса малака ошириш курслари 
тингловчилари томонидан маълумотларнинг ҳиссий қабул 
қилинишини таъминлайди.
Маъруза матнлари сирасига кирадиган аудио материаллар 
одатда икки: 
1) On-line режимида (АКТдан фойдаланган ҳолда); 
2) Off-line режимида (аудиокассеталар, аудиодисклар, 
фонотека кщринишида файл сифатида шакллантирилади ва
тармоқ технологиялари орқали) тарқатилади.
Тингловчилар томонидан маърузаларни эшитиш ҳам шу каби 
қулай ва ихчам бўлган аудио қурилмалар орқали амалга 
оширилади. 
Видео материаллар ҳам On-line ва Off-line режимлари орқали 
тарқатилади. Бу турдаги материалларнинг On-line режимида 
тўғридан-тўғри узатилиши унинг анъанавий маърузадан деярли 
фарқ қилмаслигини ифодалайди. Бунда педагог ва тинглов-
чиларнинг бир-бирларини реал вақтда кўриб, эшитиб туришлари 
улар орасидаги масофавий оралиқни бартараф этади. Шу сабабли 
ушбу технология педагог ва тингловчиларнинг бевосита мулоқоти 
асосида ташкил этилиши билан ажралиб туради.
Off-line режимида видео материаллар видеокассетлар ва 
дискларга ѐзиб олинган ҳолда тарқатилади. Бундай материаллар 
таркибига маъруза, мавзуга тааллуқли илмий-оммабоп 
видеоматериаллар, соҳанинг етакчи мутахассислари билан 
учрашувни ѐритадиган видеолавҳалар киритилади. Бундай видео 
материаллардан ихтиѐрий равишда, исталган жойда, вақтда ҳамда 
такроран фойдаланиш имконияти мавжуд.
Анимацион маърузалар тингловчиларга интерфаол характерга 
эга ўргатувчи компьютер дастурлари орқали етказилади. 
Анимацион 
маърузалар 
мультимедиа 
технологиясидан 
фойдаланган ҳолда шакллантирилади. Унда ҳар бир тингловчи 
ўзининг психологик-физиологик хусусиятидан келиб чиққан ҳолда 
мазкур турдаги маърузада ўз траекторияси, ўзлаштириш суръати,
ўрганиш усулини танлайди.
29

---