V. Mustaqil ta'lim va mustaqil ishlar O‘rta Osiyoda Gidrologiya va meteorologiyaning rivojlanish tarixi

Daryolarda erigan moddalar oqimi
Daryo oqimini tartibga solish — daryodan oqayotgan suvni vaqt davomida va xalq xoʻjaligi ehtiyojlariga koʻra qayta taqsimlash. Muayyan davrda oqimni tabiiy daryo rejimiga nisbatan koʻpaytirish yoki kamaytirishdan iborat. Bunga daryoda suv talabga nisbatan koʻp boʻlganda uni suv omborlarida vaqtincha toʻplash, isteʼmol tabiiy oqimdan yuqori boʻlganda jamgʻarilgan suvni sarflash yoʻli bilan erishiladi. Suvni yigʻish va chiqarish siklining davomiyligiga qarab D.o.t.s. koʻp yillik, mavsumiy, haftalik va sutkalik boʻladi. Suvi kam daryolar oqimini sersuv daryolar hisobiga koʻpaytirish maqsadida koʻp yillik tartibga solish qoʻllaniladi; mavsumiy tartibga solishda suv yil davomida fasllarga qarab qayta taqsimlanadi. Hafta va sutkalik D.o.t.s. suvni isteʼmol qilishning hafta va sutka davomida oʻzgarishiga bogʻliq boʻlib, gidroenergetika va suv taʼminoti maqsadlari uchun xizmat qiladi.
Oʻrta Osiyoda sugʻorish uchun asosan D.o.t.s.ning koʻp yillik va mavsumiy turlaridan foydalaniladi. D.o.t.s. grafigi birinchi navbatda sugorishning, soʻngra gidroenergetikaning suvga boʻlgan talabini hisobga olib tuziladi. Suvni tartibga soluvchi hajm (ombor) sifatida oʻzanli va toʻldiriladigan suv omborlari (yoki ularning kaskadi)dan, koʻllar va ayrim qulay sharoitlarda yer osti suvlarining suvli qatlamlaridan foydalaniladi. Oʻrta Osiyoda Sirdaryo (havzasida Toʻxtagʻul, Chordara, Qayroqqum, Chor-voq va b. suv omborlari mavjud), Amudaryo (havzasida Norak, Tallimarjon, Janubiy Surxon, Chimqoʻrgʻon, Tuyamoʻyin va b. suv omborlari qurilgan) oqimlari xalq xoʻjaligi ehtiyojlariga javob beradigan darajada tartibga solingan.
Gidrologik tsikl haqida gapirganda, biz suv oqimini belgilaydigan bir nechta hodisalarni ajratib ko'rsatishimiz kerak. Ushbu tadbirlardan biri suv oqimi. U yer usti oqimi nomi bilan tanilgan va erga suv, yomg'ir, qor yoki boshqa suyuqlik oqimini tavsiflovchi tushuncha. Ushbu qism suv aylanishining asosiy qismini tashkil qiladi.
Ushbu maqolada biz sizga suv oqimi nima ekanligini, uning ahamiyati va qayerdan hosil bo'lishini aytib beramiz.