Узбекистон ре с п у б л и к а с и олий ва у р т а махсус т а ь л и м вазирлиги д и л о ро м ёрм атова



Download 12,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/108
Sana25.02.2022
Hajmi12,02 Mb.
#270107
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   108
Bog'liq
tdau-2-113

х а м
о х а н г
булиши учун хам керакдир. Экологик 
маданият, билим ва маьлумотга эга инсон хеч качон табиатга нисбатан
- угай куз билан карамайди. Экологик коида ва конунларни узлуксиз 
экологик тарбия, маьлумот ва экологик маданиятни кушиб олиб борилса 
атроф - мухитдаги экологик тизим конунлари бузилмайди.
Дарспик ДТС ва унга мос равишда ишлаб чикилган укув адабиёт- 
ларининг янги авлодини яратиш концепциясига мувофик Республика 
Табиатни мух,офаза килиш кумитаси томонидан тайёрланган янги 
маълумотлар асосида холда нашрга тайёрланган.
Муаллиф ушбу дарслик буйича билдирилган танкидий мулоха- 
залар, истак ва таклифлар учун олдивдан миннатдорчилик билдиради.


1. БОБ. УЗБЕКИСТОН ЭКОЛОГИК СИЁСАТНИНГ МОХ^ИЯТИ 
ВА УНИНГ БУГУНГИ КУНДАГИ АХАМИЯТИ
1.1. Республикада экологик сиёсатнинг шаклланиши
«Инсон томонидан биосферага курсатилаётган таъсирни тартибга 
солиш, ижтимоий тараккиёт билан кулай табиий мухитни саклаб ко- 
лишнинг узаро таъсирини уйгунлаштириш, инсон ва табиатнинг узаро 
муносабатларида мувозанатга эришиш муаммолари борган сари долзарб 
булиб колмокда.
Бетухтов давом этаётган куролланиш пойгаси, атом, кимёвий ку- 
роллар ва оммавий киргин куролларининг бошка турларини ишлаб 
чикариш, саклаш ва синаш инсоният яшайдиган мухит учун жуда катта 
хавфдир.
Экологик хавфсизлик кишилик жамиятининг бугуни ва эртаси учун 
долзарблиги, жуда зарурлиги боис энг мухим муаммолар жумласига 
киради. Бу муаммолар амалий тарзда хал этилса, куп жихатдан хозирги 
ва келгуси авлод турмушининг ахволи ва сифатини белгилаш имко- 
ниятини беради»1.
Мамлакатимиздаги экологик хавфсизлик сиёсати Узбекистан Рес­
публикаси Конституцияси, атроф-мухит ва баркарор ривожланишга о ид 
конунчилик хамда Рио-де-Жанейро ва Йоханнесбург Декларациялари 
принциплари тамойиллари асосида олиб борилиб, ижтимоий ва эко­
логик йуналтирилган бозор иктисодиёти оркали хукукий демократик 
давлат ва очик фукаролик жамияти барпо этилмокда.
Маълумки, Узбекистонда собик эски тузумдан маънавий эскирган 
ва атроф-мухитни кучли ифлослантирувчи саноат ишлаб чикариши 
жихозлари ва технологиялари мерос булиб колган. Бундай шароитда на- 
факат саноат, балки кишлок хужалиги ишлаб чикариши хамда маиший 
турмушни хам мумкин кадар «экологиялаштириш» ва табиатни мухо- 
фаза килиш сиёсати билан уйгунлаштириш энг мухим вазифа хисоб- 
ланади.
Кейинги йилларда мамлакатимиз ва халкаро микёсларида саноат 
экологияси ва атроф-мухитни мухофаза килиш сохасида амалга оши- 
рилаётган самарали тадбирлар туфайли табиатга курсатилаётган антро­
поген таъсирлар даражасини анча камайтиришга эришилди. Бирок 
истикболда республикамиз худудида куйидаги экологик муаммолар уз 
ечимини кутиб колмокда:
• 
Орол денгизининг куриши туфайли келиб чиккан экологик ва- 
зият;
1 Каримов И.А. Узбекистан XXI аср бусагасида: хавфсизликка тахдид баркарорлик 
шартлари ва тараккиёт кафолатлари. Т.: Узбекистон, 1997. -110-134 бетлар.


• куп йиллик пахта яккахокимлиги, маъданли угитлар ва усим- 
ликларни х.имоя килишнинг кимёвий воситаларини меъёридан ортик 
ишлатиш, флора ва фаунанинг деградацияси туфайли вужудга келган 
тупрок ва сув ресурслари сифатининг коникарсизлиги;
• тупрок, сув, биологик ресурслар ва атмосфера хавоси сифатига 
антропоген, айникса саноат ишлаб чикариши таъсирининг кучайиши;
• саноат ва маиший чикиндиларни туплаш, ташиш ва кайта ишлаш 
тизимининг коникарсизлиги;
• атроф-мух,ит холати ва уни ифлослантириш манбалари ахборот 
мониторингининг техник ва методик таъминоти ривожланмаганлиги ва 
шу кабилар.
Республикамизнинг бугунги экологик сиёсати табиатнинг алохида 
таркибий кисмлари (ер, сув, хаво, усимлик ва хайвонот дунёси)ни химоя 
килишдан тортиб мамлакатимиз худудидаги турли даражадаги экологик 
мажмуаларни бир бутун, умумий химоялашга, инсон яшайдиган атроф- 
мухитнинг кулай жихатларини кафолатлашга йуналтирилган.
Инсон саломатлиги нуктаи назаридан атроф-мухит сифатини яхши- 
лаш ва экологик мажмуаларни баркарорлаштириш республикамиз 
экологик сиёсатининг энг мухим натижаларидан биридир. Хусусан, 
Орол буйидаги нохуш экологик вазият махаллий сув хавзаларини 
реконструкция килиш, ичимлик суви утказгичларини куриш йули билан 
яхшиланмокда.
Шуни алохида кайд килиш лозимки, республикамизда мустакиллик 
йилларида атмосфера хавосининг ифлосланиши 1.95 баробарга, окова 
сувларининг ифлосланиши 2 баробар камайди. Кишлок хужалигида пес- 
тицидлардан фойдаланиш кейинги 5 йил давомида 4 баробарга кискар- 
ган. Экин майдонларида пахта якка хокимчилигига бархам берилиб, 
галла ва дуккакли, сабзавот ва полиз, картошка экин майдонлари 
кенгайиб бормокда. Пахта экиладиган майдонлар анча кискариб, жами 
экин майдонларининг тахминан 40 фоизини ташкил этмокда. Айни 
пайтда алохида курикланадиган худудлар, миллий курикхоналар ва 
боглар ташкил килинмокда.
Утган йилларда мамлакатимиз экологик сиёсатини амалга оши- 
ришда асосий стратегик йуналиш хисобланган «Узбекистонда 1999- 
2005 йилларда атроф-мухитни мухофаза килиш буйича ХаРакатлар 
дастури» ва унга мувофик мазкур йилларга мулжалланган атроф- 
мухитни мухофаза килиш буйича Худудий дастурлар асосида амалий 
ишлар олиб борилди.
Ушбу дастурни амалга ошириш чора-тадбирлари учун 3.0 миллиард 
сум, 11,3 млн. Евро ва 9,6 млн. AKJJJ долларидан зиёд маблаглар сарф- 
ланди. Натижада республикамиз худудида атмосферага ифлосланган 
моддаларнинг ташланиши 2.1 минг тоннага камайтирилди, таркибида


симоб булган яроксиз электр чироклари ва асбобларни кайта ишлаш 
максадида Навоий, Андижон ва Бухоро шахарларида курилмалар тай- 
ёрланиб, ишга туширилди, этиллаштирилган бегоин ишлаб чикариш 
салмоги ошди, юк ва енгил автомобиллар учун суюлтирилган газ ба- 
лонли ускуналар тайёрланди ва шу каби ижобий натижалар кулга ки- 
ритилди.
Дастурни бажариш жараёнида Узбекистон Республикасининг «Эко­
логик экспертиза тугрисида»ги (2000 йил), «Радиащюн хавфсизлик 
тугрисида»ги (2000 йил), «Давлат кадастрлари тугрисида»ги (2000 йил), 
«Чикиндилар тугрисида»ги (2002 йил), «Мухофаза этиладиган табиий 
худудлар тугрисида»ги (2004 йил) Конунлари кабул килинди.
Шунингдек, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махдамасининг 
экология ва атроф-мухитни мухофаза килишга оид «Озон катламини 
химоя юшиш сохасидаги шартномалар буйича Узбекистон Республика­
сининг халкаро мажбуриятларини бажариш чора-тадбирлари тугри- 
сида» (2000 йил), «Чимён-Чорвок зонаси табиий бойликларини саклаш 
хамда худудни узлаштиришга комплекс ва изчилик билан ёндашишни 
таъминлаш чора-тадбирлари тугрисида» (2000 йил), «Экологик хавфли 
махсулотлар ва чикиндиларни Узбекистон Республикасига олиб ки- 
ришни ва уларни унинг худудидан олиб чикишни тартибга солиш туг­
рисида» (2000 йил), «Узбекистон Республикасида атроф табиий мухит- 
нинг давлат мониторинги тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида» 
(2000 йил), «Оролбуйи генофондини мухофаза килиш хайрия жамгар- 
масини ташкил этиш тугрисида» (2004 йил) «Биология ресурсларидан 
окилона фойдаланиш, уларни Узбекистон Республикаси худудига олиб 
кириш ва унинг ташкарисига олиб чикиш устидан назоратни кучай- 
тириш тугрисида» (2004 йил) ва шу каби уттиздан ортик карорлари ка­
бул килиниб, амалиётга жорий этилди.
Айни пайтда бевосита саноат ишлаб чикариши билан боглик булган 
озон катламини емирувчи моддалардан фойдаланишни тухтатиш буйи­
ча Миллий дастур, мамлакатнинг баркарор ривожланиш моделига утиш 
Миллий стратегияси, чулланишга 
карши кураш буйича харакатлар 
Миллий дастури, парникли газлар эмиссиясини камайтириш буйича 
Миллий стратегия, мухофаза этиладиган табиий худудларни ривож- 
лантириш ва жойлаштириш 
Бош схемаси-, экологик таълим Давлат 
стандарти ва экологик таълим дастури ишлаб чикилиб, изчиллик билан 
амалга оширилмовда.
Инсонлар ва хайвонлар х,аёти учун хавфли булган пестицидларни 
ишлаб чикармаслик ва уларнинг хавфсизларидан фойдаланиш, усимлик- 
ларни химоя килишнинг самарали ва фойдали тизими - биологик метод- 
ларни яратиш каби тадбирлар кенг куламда амалга оширилмовда. Ху- 
сусан, республикамизда мингдан ортик биолабораториялар ва биофаб- 
рикаларни уз ичига олган тизим ташкил этилди.


Шунингдек, Тошкент шахри ва Тошкент вилояти худудларида жой- 
лашган саноат корхоналарида захар л и чикиндилар буйича утказилган 
тадкикотлар натижаларига кура мазкур худудлар учун захарли чикин- 
диларни кумиш полигонлари аникланди. Самарканд, Хива, Бухоро каби 
тарихий шахарлар жойлашган худудларда ер ости сувларининг кута- 
рилиш даражаси назоратга олиниб, уни меъёрида саклаш чора- 
тадбирлари хам к^рилмокда.

Download 12,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish