Уз б е к и с т о н р е с п у б л и к а



Download 16,21 Mb.
bet39/69
Sana22.02.2022
Hajmi16,21 Mb.
#89934
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   69
Bog'liq
Mantiq (M.Sharipov, D.Fayzixo'jayev) (1)

Силлогистик хулоса чикаришда кенг таркалган хатолар.
I фигура буйича кичик асос инкор хукм булганда хосил килинган хулоса ноаник (купинча хато) булади.
Масалан:
Хамма ук.итувчилар педагогдир. Бу аёл укитувчи эмас._________
Бу аёл педагог эмас.
П фигурада хулоса асосларининг хар иккаласи тасдик хукм булгавда хосил килишан хулоса ноаник (купинча хато) булади.
Масалан:
Хамма укитувчилар педагогдир. Бу аёл - педагог.______________
Бу аёл - укитувчи.
Факат укитувчиларгина педагог булмайди, шунинг учун хар иккала хулоса ноаникдир.

www.ziyouz.com kutubxonasi



Энтимема деб, асослардан бири ёки хулосаси тушириб колдирилган силлогизмга айтилади. Энтимема - акдца, фикрда деган маънони англатади. Энтнмемада силлогизмнинг тушириб коддирилган кисми ёдда сакданади. Энтимемалар уч турли булади:
1.Катта асоси тушириб колдирилган. 2 .Кичик асоси тушириб колдирилган. 3.Хулосаси тушириб колдирилган.
Бизга куйидаги силлогизм берилган булсин:
Фалсафа факультетининг хамма талабалари мантик фа- нини урганади.
Собиров фалсафа факультетининг талабаси.
Собиров мантик фанини урганади.
Энди бу силлогизмни энтимема куринишига келтирамиз: 1.Собиров фалсафа факультетининг талабаси булган- лиги учун мантик фанини урганади (катта асос тушириб
колдирилди).
2 .Фалсафа факультетининг хамма талабалари мантик фанини урганадилар, шу жумладан, Собиров хам (кичик асос тушириб колдирилди).
3.Фалсафа факультетининг хамма талабалари мантик фанини урганадилар, Собиров эса шу факультетнинг та- лабасидир (хулоса тушириб колдирилди).
Энтимемалар бахс-мунозара юритиш жараёнида, но- тиклик санъатида кенг кулланилади.


МУРАККАБ ВА МУРА К К АБ КИСКДРТИРИЛГАН СИЛЛОГИЗМЛАР


Бир-бири билан узаро богланган, икки ёки ундан ортик оддий катьий силлошзмлардан тузилган хулоса чикариш - полисиллогизм, яъни мураккаб силлогизм деб аталади. Поли- силлогизмда дастлабки силлогизмнинг хулосаси кейингиси- нинг капа ёки кичик асоси булади. Шунга кура, полисилло- гизмнинг профессив ва рефессив турлари фаркданади.
Профессив полисиллогизмда дастлабки силлогизмнинг хулосаси кейингисининг катта асоси урнида келади. Масалан: Инсонни камолотга етиштирувчи нарсалар фойдалидир.
Илмни эгаллаш - инсонни камолотга етиштиради. Илмни эгаллаш фойдалидир.
Хунар урганиш - илмни эгаллаш демакдир.

www.ziyouz.com kutubxonasi



Демак, х,унар урганиш фойдалидир.
Регрессив полисиллогизмда дастлабки силлогизмнинг ху­ лосаси кейингисининг кичик асоси булиб келади. Масалан:
Усимликлар тирик мавжудотлардир. Дарахтлар усимликлардир.
Тирик мавжудотлар х,ужайрадан ташкил топган. Дарахтлар тирик мавжудотлардир._____________
Демак, дарахтлар х,ужайрадан ташкил топган. Полисиллогизм таркибидаги биринчи, дастлабки сил­
логизм просиллогизм, колганлари эписиллогизм дейилади.
Полисиллогизмнинг кискартирилган куриниши - сорит деб аталади.
Соритнинг тузилиши куйидагича:
Хамма А-Б. Хамма Б-В. Хамма В-Г. Хамма Г-Д. Хамма А-Д.
Соритлар хдм прогрессив ёки регрессив булади. Прогрессив соритда просиллогизмнинг хулосаси - эписиллогизмларнинг катта асоси тушириб колдирилади.
Регрессив соритда просиллогизмнинг хулосаси - эпи­ силлогизмларнинг кичик асоси тушириб колдирилади.
Силлогизмнинг кичик асоси тушириб колдирилган сорит
- Аристотель сорити, силлогизмнинг катта асоси тушириб колдирилган сорит - Гоклен сорити, деб аталади.
ЭПИХЕЙРЕМА


Эпихейрема - мураккаб кискартирилган силлогизм булиб, унинг х,ар икки асоси кискартирилган оддий силлогизм (энтимема)лардан иборат булади. Эпихейреманинг шакли куйидагича:
М-Рдир, чунки М-Ндир. S-Мдир, чунки S-О дир.
S-Рдир. Мисол:
Илмий конунлар исботланган фикрлардир, чунки улар х,акикатдир.
Физика конунлари илмий конунлардир, чунки улар табиат конунларидир._____________________________ _ _
Физика конунлари исботланган фикрлардир. Эпихейреманинг тулик куриниши куйидагича: 1.Хакикат - исботланган фикрдир. N-Рдир.

www.ziyouz.com kutubxonasi



Илмий конунлар хакикатдир. М-Ыдир.______________
Илмий конунлар исботланган фикрлардир. М-Рдир. 2.Табиат конунлари - илмий конунлардир. О-Мдир. Физика конунлари - табиат конунларидир. S-Одир.
Физика конунлари илмий конунлардир. S-Мдир. 3.Илмий конунлар - исботланган фикрлардир. М-Рдир. Физика конунлари - илмий конунлардир. S-Мдир.
Физика конунлари исботланган фикрлардир. S-Рдир. Эпихейремадан бах,с ва мунозараларда, нотикдик саньати-
да фойдаланилди. Эпихейрема мураккаб силлогизмнинг бир тури булишига карамай, унинг таркибидаги катта ва кичик асосни, хулосани ажратиб олиш, фаркдаш осон булгани учун хам фикр юритиш жараёнида кенг кулланилаци.

МУРАККАБ ХУКМЛАРГА АСОСЛАНГАН ДЕДУКТИВ ХУЛОСА ЧИ КДРИ Ш


М ураккаб х,укмларга асо.сланган дедуктив хулоса чикаришда хулоса асосларига мантикий богловчилар ор­ кали богланган оддий хукмлар деб каралади. Хулоса асослари ё шартли, ёки айирувчи, ёки хам шартли, хдм айирувчи хукм куринишида булиши мумкин. Асослардаги хукмларнинг турига кура ^ундай хулоса чикаришнинг куйидаги шакллари мавжуд’:


1.Шартли хулоса чикариш. 2 .Айирувчи хулоса чикариш. 3.Шартли-айирувчи хулоса чикариш.
Шартли хулоса чикариш деб хар икки асоси ёки асос- ларидан бири шартли хукм булган силлогизмга айтилади. Улар соф шартли ва шартли-катъий турларга булинади.
Соф шартли хулоса чикариш деб, хар икки асоси ва хулосаси шартли хукм булган силлогизмга айтилади. Унинг формуласи куйидагича:
1) р —>q
q—>г ёки [(p^q) л (q—>г)] —^(р-^-г)

Download 16,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   69




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish