Umurtqalilar

Tashqi tuzilishi. Kaltakesaklarning gavdasi aniq bosh, bo‘yin, tana, dum va juft oldingi hamda orqa oyoqlarga bo'linadi (61-rasm).
61-rasm. Ildam kaltakesakning tashqi ko'rinishi.


Kaltakesaklarning terisi (barcha sudralib yuruvchilardagi kabi) shox tangachalar bilan qoplangan bo‘lib, ular shakl ji­ hatidan turli- tumandir, hatto bir hayvon gavdasining turli joy- larida tangachalar turlicha shaklda bo'ladi. Kaltakesakning boshi ma’lum shaklga ega bo'lmagan mayda tangachali. Biroq ba’zi bir kaltakesaklarning boshi qat’iy bir tartibdagi yirik yirik qalqonchalar bilan qoplangan.
Tumshuqning uchida bir juft tashqi burun teshiklari bor.
Ular tanglayning o'rta chizig'i yaqinidagi bir juft tirqishsimon ichki burun teshiklaf yoki xoanalar bilan og'iz bo'shlig'iga ochiladi (tashqi burun teshigiga nina yoki qil tiqib ko'rilsa, uning uchi og'iz bo'shlig'iga chiqadi). Ko'zida xuddi baqada- gidek pastki va ustki qovoqlar hamda pirpiratuvchi parda bo'ladi. Nog'ora parda bilan qoplangan quloq teshiklari ko'zning orqasida joylashgan.
Kaltakesakdagi shox tangachalar qorin qismida qator yirik


qalqonlar, tananing ustida esa birmuncha mayda tangachalar ko'rinishida bo'ladi. Kloakaning tashqi teshigi dum asosi­ da o'rnashgan.
Shox tangachalar kaltakesak dumida halqa shaklida joy­ lashgan. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan timoqlari bor. Shilimshiq modda ishlovchi teri bezlari yo'q, shu munosabat bilan kaltakesakning gavdasi barcha sudralib yuruvchilaming gavdasi singari hamisha quruq. Quyuq, yog'simon sekret ajratuv­
chi maxsus teri bezlarining faoliyati hayvonning jinsiy faoli­ yati bilan bog'liq. Ular kaltakesak gavdasining har xil qismida joylashgan (masalan, agamada qorinning keyingi qismi tan- gachalarini qoplab yotgan dog' holida bo'lib, bu ayniqsa erkak- larida aniq ko'rinadi).