Umurtqalilar

Venoz sistemasi. Boshdagi venoz qon juft bo'yinturuq venalariga yig'iladi. So'ngra oldingi oyoqlardan venoz qon­
ni olib keluvchi o'mrov osti venalariga qo'shilib, bir juft oldingi kovak venasini hosil qiladi. Oldingi kovak venalar esa o'ng yurak bo'lmasiga qo'shilgan venoz sinusiga quyila­ di. Tananing orqa qismidan venoz qon yurakka ikki yo'l bilan quyiladi. Orqa oyoqlaridan qon olib keluvchi venalar bir juft kalta buyrak qopqa venasini hosil qiladi. Bularning biriga dum venasi qo'shiladi. Buni venoz qon tomirlarini in ’eksiya qilgandagina ko'rish mumkin. Tananing orqa qismidan kel­ gan qon o'zaro qo'shilib, jigarga qon olib boruvchi toq qorin venasini hosil qiluvchi chanoq yoki yonbosh venalar orqa­ li oqadi. Qorin venasi jigarda kapillyarlarga bo'linib ketadi.
Bundan tashqari, jigarga ichak va ichki organlardan chiqadi­
gan bir qancha vena qon tomirlari qo'shilib toq jigar qopqa venasini hosil qiladi.
Buyrak qopqa venasidan qon bir juft buyrak venalariga yig'iladida, so'ngra bu buyrak venalari qo'shilib, yo'g'on prqa kovak venasini hosil qiladi. Orqa kovak vena jigar orqali o'tib (bu yerda shoxchalarga bo'linmaydi) venoz sinusiga quyiladi. Jigar qopqa venasidan qon qisqa jigar venasiga yig'iladi va u jagarning oldingi qirrasiga yaqin yerda orqa kovak venasiga quyiladi.
Nafas olish oiganlari. Kaltakesaklarning nafas yo'li tash-


qi burun teshigidan boshlanadi. So'ngra havo ichki burun teshigi — xoana orqali og'iz bo'shlig'iga kiradi. Og'iz bo'shlig'idan keyin uchta tog'aydan tashkil topgan hiqildoq joylashgan. U maxsus muskul orqali til osti ?pparati bilan
bog'langan. Og'iz bo'shlig'idagi havo hiqildoq orqali uzun nafas olish nayi —traxeyaga o'tadi, tiaxeyadagi t; laygina tog'ay halqalar uning puchayishiga yo'l qo'ymaydi. Traxeya oldin tomoq, so'ngra ko'krak bo'shlig'idan o'tib, taxm;nan yurak atrofida ikkita qisqa nay - bronxga bo'linadi. Bu nayning har qaysisi o'ziga tegishli o'pkada tarmoqlanadi.
O'pka (63-rasm) va nafas olish yo'narinmg birmuncha kuchli differensiyalanganligi bilan kaltakesaklarning bu organi suvda ham quruqlikda yashovchilarning nafas olish oiganlaridan farq qiladi.