Umumiy tushuncha : Bo'lim Yo'sintoifa Bryophita Ajdod

Marshantiya – Marchantia

1 – Anteriydiyli (erkak) tallom (qattana):2 – Arxegoniyli (urg’ochi) tallom (qattana).
Ishning tartibi: Marshantiyaning umumiy ko’rinishi daftarga chiziladi
3-mashg’ulot. Cho‘qmorli plaunning (Lycopodium clavatum) anatomorfologik tuzilishi va ko‘payishini organish.

Kerakli asbob va materiallar: Cho‘qmorli plaunning gerbariysi, mikraskop, preparatlar, cho’ntak lupasi, laboratoriya asboblari.

Umumiy tushuncha:

Bolim Plauntoifa - Lycopodiopfita

Ajdod Plaunsimonlar - Lycopodiopsida

Qabila Plaunnamolar - Lycopodioles

Oila Plaundoshlar - Lycopodiaceae

Turkum Plaun – Lycopodium

Vakil Cho'qmoqli plaun – Lycopodium clavatum

Tarqalishi. Plaundoshlar oilasiga 4ta turkum 200 dan ortiq turlarni o'z ichiga oladi. Ular tropik zonadan to tundragacha tarqalgan. O'rta Osiyoda esa tog'lik hududlarda uchraydi.

Tuzilishi. Cho'qmoqli plaun ko'p yillik o't o'simlik. Poyasi yotib o'sadi, doim yashil, ko'proq o'rmonlarda o'sadi. Poyasi va shoxlari mayda, butun barglari bilan zich qoplangan. Epidermis ostida qalin birlamchi po'stloq qavat joylashgan. Undan ichkarida epiderma va peritsikl qavati mavjud. Poyaning markazida silindrik protostel joylashgan. Ksilemasida traxeidlar, floemasida esa elaksimon naylar joylashgan.

Ko'payishi. Cho'qmoqli plauni poyasi yordamida vegetativ yo'l bilan ko'payadi. Ularda jinssiz ko'payish sporalar yordamida boradi. yozning o'rtalarida spora boshoqlari shoxlarning uchlarida hosil bo'ladi. Spora boshoqlarida sporofillar zich o'rnashgan. Sporofillardagi sporangiyalarda etilgan sporalar erga to'kilgandan so'ng suv yordamida tuproqning yoriqlariga tushib, undan gametofit hosil bo'ladi. Gametofit ikki jinsli, unda antiridiy va arxegoniylar hosil bo'ladi. Anteridiylar hosil bo'lgan 2 xivchinli spermatozoidlar suv yordamida suzib kelib, arxegoniyga tushib, tuxum hujayrani urug'lantiradi va natijada zigota hosil bo'ladi. Zigota hujayralari bo'linish natijasida murtak tarqqqiy etadi. Murtakdan esa yangi yosh plaun o'sib chiqadi.

Kelib chiqishi. Plaunlar kelib chiqishi bo'yicha Riniyasimonlarga borib taqaladi. Ular Poliozoy erasidan boshlab taraqqiy etgan, mikrofiliya yo'nalishidagi (mayda bargli) o'simliklardir. Plaunlar evolyusiyasi bo'yicha tipik hisoblanadi.

Ahamiyati. Plaunlar chorva mollari uchun ozuqa hususiyati unchalik emas, lekin ularning boshoqlaridagi etilgan sporalaridan yosh go'daklar uchun, presipkalar tayyorlanadi va veterinariyada hamda bo'yoqlar olishda, metallurgiyada qoliplarni qumlash uchun ishltiladi.