Umumiy tushuncha : Bo'lim Yo'sintoifa Bryophita Ajdod

Cho‘qmoqli plaun

1. O‘simlikning umumiy ko‘rinishi va spora beruvchi boshog‘i;

2. Sporofilldagi sporangiy;

3. Sporalari;

4. Gametofiti;

5. Anteridilari;

6. Spermatazoidlari;

7-8iarxegoniylari;

9. Yosh plaun o‘simligi.



Plaun ning hayotiy sikli – Lycopodium turk.

(Meyoz)

Ishning tartibi.Yukoridagi ma’lumotlar asosida uning rasmini albomga chizib, rasm izoxlanadi.

4-mashg’ulot. Shvetsar selaginellasining (Selaginella helvetica) o‘ziga xos belgi xususiyatlarini o‘rganish.

Kerakli asbob va materiyallar: Gerbariy yoki tirik paporotnik, mikroskopik preparatlar, cho’ntak lupasi, mikroskop, laboratoriya asboblari.

Umumiy tushuncha:

Bo'lim Plauntoifa- Licopodiopfita

Ajdod Plaunsimonlar – Lycopodiopsida

Qabila Selaginellanamolar - Selaginellales

Oila Selaginelladoshlar – Selaginellaceae

Turkum Selaginella – Selaginelladium

Vakil Selaginella – Selaginella turk.

Mazkur qabila bitta Selaginelladoshlar oilasi va bitta selaginella turkumiga mansub 700 ga yaqin turni oladi. Turkum turlari asosan tropik va subtropik zonalarda tarqalgan. Ulaming ayrim turlari Yevrosiyoning mo'tadil iqlimli tog'li hududlarida, Shimoliy Amerikada tarqalgan. Turkum vakillarining ko'pchiligi yotib o'suvchi yoki lianalar boiib, 50 ga yaqin turlari tik o'sadi. Ayrim lianalar poyasining uzunligi 18 – 20 m ga yetadi. Biroq 5 – 10 sm uzunlikka ega bo'lgan tashqi ko'rinishi moxlarga o'xshash vakillari ham mavjud. Poyasi tikka o'suvchi vakillarining barglari kichik, bir xil kattalikka va shaklga ega, poyasi spiral holda o'rnashgan. Poyasi yotib o'suvchi turlarining ustki barglari kichik, poyaning ostki qismida (yon tomonlarida)gi barglari yirikroq. Ildizi dixotomik shoxlangan, bevosita poya asosidan yoki rizoforalardan taraqqiy etadi. O'tkazuvchi bog'lamlari konsentrik tipda. Poyasidagi kambiy taraqqiy etmagan. Selaginellalar har xil sporali o'simliklarga kiradi. Spora boshoqlari shoxlaming uchida hosil bo'lib, ularda sporofillar (spora bargi) o'rnashgan. Sporofil tashqi ko'rinishidan vegetativ barglarga o'xshaydi. Sporangiylari buyraksimon yoki teskari tuxumsimon, qisqa bandlari yordamida sporofilda joylashgan.

Ko'pchilik turlarida makro – va mikrosporangiylar bitta boshoqda joylashadi. Mikrosporalar pishib yetilgandan so'ng ulardan anteridiyli gametofit, makrosporadan esa arxegoniyli gametofit taraqqiy etadi. Arxegoniyli gametofitning ustki qismida bir nechta arxegoniy hosil bolib, uning bo'yin qismi orqali anteridiyli gametofitning anteridiysidan hosil bo'lgan spermatozoidlar suv yordamida suzib kiradi va uning qorincha qismidagi tuxum hujayrasini urug'lantiradi. Uruglangan tuxum hujayra ko'ndalangiga bo'linib, uning ostki hujayrasidan murtak taraqqiy etadi. Murtakda poyacha, bargcha, bandcha va rizoforalar hosil bo'ladi. Murtakdan qulay sharoitda yangi yosh selaginella o'sadi.



Selaginellaning hayotiy sikli – Selaginella turk.

(Meyoz)

Ishning tirtibi. Shvetsar selaginellasining (Selaginella helvetica) o‘ziga xos belgi xususiyatlarini o‘rganib, uning rasmini albomga chizib olinadi