U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

Fransiya mustamlakalari. Misrda XVIII -  X I X asriar chegarasida 
mamluk jangchilar (asosan, qullikka tasliirilgan Gmziya va ShimoUy Kavkaz 
141 

---

aholisi) va mahalliy aholi mamlakatga bostirib kirgan Napoleon Bonapart 
boshchiligidagi fransuz qo'shiniga qarshi kurashda qatnashdi. Fransuz 
qo'shinlarining qolgan-qutgani taslimbo'lganidankeyin misrliklar Buyuk 
Britaniya qo 'shinini hay dab chiqarish uchun kurashdilar. Rasman Misr 
Usmonli turklar imperiyasining oliy hokimiyati ostida bo 'lsa-da, amalda 
deyarli to 'la mustaqillikni saqlab qolgan edi. Fransiya 1830- yilda Jazoirni 
bosib oldi. Jazoir aholisi fransuz mustamlakachilariga shiddatli qarshilik 
ko'rsatdi. Istilochilarga qarshi milliy-ozodlik kurashini olib bordi.Bu 
kurashda jazoirliklar yo 'lboshchisi Abdulqodir alohida rol о 'ynadi. 
1847- yilda Abdulqodir qo'shini qurshab olindi va tor-mor etildi. 
Abdulqodirning о 'zi halok bo 'ldi. 
Biroq, milliy-ozodlik kurashi  t o ' x t a b qolmadi. Jazoirliklar yana 
necha о 'n yillar davomida istilochilarga qarshi partizanlar urushi olib 
bordilar. 
M a r o k a s h aholisi  m a m l a k a t  i c h k a r i s i g a kirib  b o r g a n  p o r t u g a l , 
ispan va fransuz mustamlakachilariga muvaffaqiyatli ravishda qarshilik 
ko'rsatdi.  H i n d okeanida  F r a n s i y a M a d a g a s k a r  o r o l i n i b o s i b olishga 
bir  n e c h a bor urinib ко 'rdi, lekin muvaffaqiyatsizlikka uchradi. 
Mustamlakachilar Afrikaning harbiy-texnika jihatdan qoloqligidan, 
u n i n g  x a l q l a r i  t a r q o q  e k a n l i g i d a n ,  q a b i l a l a r  o ' r t a s i d a g i  o ' z a r o 
ziddiyatlardan ustalik bilan foydalandilar.  X I X asrning 70- yillarida 
Afrikaning ichkarisidagi katta maydonlar hali yevropaliklarga deyarli 
n o m a ' l u m edi. Bu hududlarning buyuk davlatlar о'rtasida mustamlaka 
sifatida  t a q s i m l a n i s h i  X I X asrning oxiri - XX asrning  b o s h l a r i d a 
tugallandi. Bu haqida IX sinfda bilib olasiz. 
Znvol V7i topahiriqtnr 
1. Afrika qit'asi xalqlari ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotda boshqa 
qit'a xalqlaridan orqada qolib ketganligi sabablari haqidagi 
о 'z mulohazalaringizni daftaringizga qayd eting. 
2. Afrika qay tariqa mustamlakaga aylantirildi? 
3. Afrika xalqlarining milliy-ozodlik harakatlari haqida nimalarni 
bilib oldingiz? 
Mustaqil ish 
Afrika va Lotin Amerikasining mustamlakalarga aylantirilishi va ularning 
milliy-ozodlik kurashi j arayonini taqqoslang. 
142 

---