Transformatorlar

i, o-⁶³)

bu yerda

Kiska tutashish sharoitida tok:

L<=-'i=L„. 0-64)

Kiska tutashish sharoiti uchun EYuK (1-63) va toklar (1-64) tenglamasidan foydalanib, kiska tutashish sharoiti uchun trans­formatorning vektor diagrammasini kurish mumkin. Vektor diag­ramma biror 0 nuktadan istalgan yunalishda U_lK = l_lKZ_K vektor- ni chizishdan boshlanadi. Kiska tutashish tokining vektori Li ⁼ vektor U_K dan burchak f_k ga arkada koladi (34-rasm, a). Diagrammada I^R, vavektorlar tok vektori yunalishida; /_ix, va 1_2kx'₂ vektorlar tok vektoridan 90° oldinda kilib chizi- ladi. Birlamchi va ikkilamchi chulgamlarning aktiv karshilikla- ridagi, shuningdek ularning induktiv karshilikparidagi kuchla­nish pasayishi vektorlarini kushib OKM uchburchagini olamiz. OAGL/uchvurchagi kis ka tutashish uch bur ch agi deyiladi. Kiska tutashish uchburchagining tomonlari:

OM = /_(<L|+ _KR_K = t/_M,

MK — jI\_fX\ + j^2Y^1 ~ ^— ^kr’




33-ryasch. Kuvvati 240 kVA, kuchlanishlari 3150/380 V b^lgan, chulgamla- ri Y/Y usulida ulangan transformatorning ^iska tutashish xarakteris-

tikalari.



OK = I_lKZ_K = U_K — kistsa tutashish tula karshiligida kuchlanish pasayishi,

bu yerda, {/_m va Uk^isK^a tutashish kuchlanishining aktiv va reaktiv kismlari (34-rasm, 6).

Vektor diagrammadan:

U_% sh pi ♦ Uj, (1-65)

K,iska tutashish kuchlanishining aktiv va reaktiv kismlari xam nominal kuchlanishga nisbatan foizlarda kuyidagi ifodalar bi­lan anikdanadi:

i^%sh yuo%, 1 n	(1-66)
i„%= ^/!;^xmoo%, ^L 1i	(1-67)
i %= ^^100%, *■’ 1i	(1-68)

yeki

i,% = r^%)²+(i^%)². (1-69)

Real ekspluatatsiya sharoitida, kiska tutashish vaktidya trans­formatorda kiska tutashish tokining turrun kiymatini i_k% ning kiymati buyicha kuyidagi formuladan aniklash mumkin:

100/,

и
_

Z* i^% (/,„/(/,„ 100) 4_%W

Demak, kiska tutashish kuchlanishi kancha katta bulsa, transfor- matorda TypFyH kiska tutashish toki shuncha kichkina buladi.

Kiska tutashish sharoitida kiska tutashish tokining nominal tokka nisbatan 7... 20 marta katta b^lishi transformator uchun juda xavfli Kiska tutashish sharoitida transformatorning kar- shiliklari, ya’ni va ^ uning ki s ka tutashish para-

metrlari deyiladi. Kiska tutashish parametrlari kiska tuta­shish tajribasidan olingan ma’lumotlar asosida, yukorida kel­tirilgan formulalar bilan aniklanadi. Transformatorning normal ish sharoitidagi temperaturada bu karshiliklar kiymati Kuyidagi formulalar yordamida aniklanadi:

bu yerda: 0 —tajriba utkazilayotgan paytdagi chulkam temperatura- si, 75“S—transformator uchun ish temperaturasi.

Oldin aytib utilganidek, kiska tutashish sharoitida magnit­lovchi tok, shuningdek magnit okimi *am juda kichkina; magnit- lanishga sarflanadigan kuvvat Dr_vk \am juda ozgina. Shuning uchun magnit isrofi e’tiborga olinmaydi. Kiska tutashish sharoitida transformatorning tarmokdan oladigan kuvvati, asosan chulgam- larda issklikka aylanadi. Kiska tutashish kU^nvati tajriba

v A	K
/ \^A
^0

vaktida vattmetr yordamida anik,panadi. K,isk,a tutashish kuvvati transformatorning m i s simlarida isrof buladigan kuvvat deyiladi. K^skatutashish kuvvati kuyidagi formuladan anikdanishi xam mumkin:

R_k = Dr_ok + /ya,/,³/?, + ot,/;³L₂ = Dr_k.

/i - ^!i ^b?^lsa’ L = "i⁷u<*i ⁺ <^Ь70)

Salt ishlash kuvvati R₀ va kiska tutashish kuvvati R_k ning kiyma­ti kuch transformatorlarining lasportida kursatiladi.

15. 
    Nagruzka bilan ishlayotgan transformatorning sodda ekvivalent sxemasi va vektor diagrammasi
    

Oldin aytib utilganidek, transformatorning ekvivalent elektr sxemasida (20-rasm, v ga karang) magnitlovchi shoxobcha- ning aktiv va induktiv karshiliklari katta bulgani uchun shu shoxobchadan Utuvchi magnitlovchi tokning kiymati kichkina bula­di. Kupincha, berilgan masalani oson xal kilish maksadida ekvi­valent sxemadagi magnitlovchi zanjir shoxobchasi e’tiborga olin- maydi. Bu sharoitda nagruzka bilan ishlayotgan transformator­ning ekvivalent sxemasi soddalashadi. Transformatorning soddalashtirilgan ekvivalent sxemasidan foydalanib olib bo- rilgan xisoblashlarda xato uncha katta bulmaydi.

Transformatorning magnit okimi uning birlamchi chulgamiga beriladigan kuchlanish kiymatiga boglik- K,iska tutashish tajri- basi sharoitida esa transformatorga kichkina kiska tutashish kuchlanishi beriladi. Bunda magnit okimi xam juda kichkina bulaai. Bundan tashkari, transformatorda salt ishlash toki, ya’ni mag­nitlovchi tok xam juda kichkina. Nominal nagruzka bilan ishlab turgan transformatorda bu tok e’tiborga olinmasa xam buladi Unda (1-24) ifoda buyicha /, = -/' buladi. Nagruzka bilan ishla­yotgan transformatorning soddalashtirilgan ekvivalent elektr sxemasi 35-rasm, ada kUrsatilgan. Bu sxemadagi bir xil karshi- liklarni uzaro kushib ekvivalent sxemani yanala soddalashtirish mumkin (35-rasm, b). Demak, kiska kilib aytganda, transfor­mator aktiv va induktiv karshilikli elektr uzatish liniyasiga ekvivalent ekan.

Transformatorning soddalashtirilgan ekvivalent elektr sxe- masidan amalda keng foydalaniladi. Masalan, bunday sxemalan ekspluataiiya davomida nagruzka bilan ishlayotgan transforma-