Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 S.Hasanov Xorazm ma'rifati — olam ko‘zgusi.  —T.:  « 0 ‘qituvchi»,  1996,  79-63-betlar.,  F.Rasulova,  T.Do‘stjonov, 

S.Xasanov, Xorazm Ma'mun akademiyasining olis-yaqin yulduzlari. -T., 2 0 0 5 ,15-59-betlar.

250

---

oddiydan  murakkabga,  quyidan yuqoriga borishi  lozimligini  ko‘rsatadi. 

Forobiy  insonning  ma’naviy  olamida,  uning  ikki  tomoniga:  aqli  va 

axloqini  tarbiyalashga  asosiy  e’tibomi  qaratadi.  Taiim  va  tarbiya 

Forobiy  fikricha,  insonni 

aqlan  va  axloqan  komil  shaxs  qilib 

shakllantirishga qaratilmogi  kerak.  Xuddi  shuning  uchun  ham,  taiim- 

tarbiyaning  asosiy  vazifasi  olam  va  insonlar  haqida  mustaqil  fikrlash 

madaniyatiga  ega  boigan  barkamol  avlodni  tarbiyalab  voyaga 

yetkazishdir.

Sharq  pedagogikasida  Forobiy  taiim   va  tarbiyaga  birinchi  marta 

ta’rif  bergan  allomadir:  «Ta’lim  degan  so‘z  insonga  o6qitish, 

tushuntirish asosida, nazariy bilim  berish, tarbiya  berish degani esa 

insoniy  fazilatlarni,  m aium   hunarni  yoki  kasbni  egallash  uchun 

zarur boigan xulq-atvor-normalarini o^rgatishdir^.1

Maqsadga  muvofiq  amalga  oshirilgan  taiim-tarbiya  insonni  ham 

aqliy, ham axloqiy jihatdan kamolga yetkazadi, xususan,  inson tabiat va 

jamiyat qonun-qoidalarini to‘g6ri anglab oladi, umr kechirish jarayonida 

to‘g4ri  yo4l  tutadi,  boshqalar  bilan  halol,  adolatli  munosabatda  bo4ladi. 

Jamiyatda o4matilgan oqilona tartib va qoidalarga rioya etadi.

Forobiy 

taiim  

va 

tarbiya 

ishini 

boshlashdan 

oldin 

tarbiyalanuvchilaming shaxsiy xislatlarini bilish va taiim-tarbiya berish 

jarayonida  murabbiyning  barkamolligini  nazarda  tutish  zarurligini 

ko4rsatadi.  Chiinonchi,  uning  fikricha,  murabbiy  xohish-ixtiyor,  iroda, 

qobiliyat,  yaxshilik  va  yomonlik  nima  ekanligini  yaxshi  bilgan  odam 

bo4lishi  zarur.  Chunki,  inson  ruhiga  xos  bo4lgan  xohish-irodani,  uning 

qobiliyatini aniqlamasdan turib, tarbiya ishiga kirishish kutilgan natijani 

bermaydi, deydi alloma.

Forobiyning  ta’lim-tarbiya  yo4llari,  usullari,  vositalari  haqidagi 

fikrlari  ham  g4oyat  qimmatlidir.  U  insonda  go4zal  fazilatlar  ikki  yo4l 

bilan:  taiim   va  tarbiya  yoii  bilan  hosil  qilinadi,  deb  ta’kidlaydi. 

Allomaning  fikricha,  taiim   nazariy  va  amaliy  bilimlami  shakllantirsa, 

tarbiya  esa  insoniy  fazilat,  amaliy  kasb-hunar,  xulq-odob  malakalarini 

rivojlantirib  boradi,  taiim   so4z  o4rganish  bilan,  tarbiya  esa  amaliy  ish, 

tajriba  bilan  amalga  oshirib  boriladi.  Har  ikkalasi  birlashsa  yetuklik 

namoyon  bo4ladi.  Shuningdek,  Forobiy  taiimda  barcha  fanlaming 

nazariy  asoslari  o4rganilsa,  tarbiyada  ma’naviy-axloqiy  qoidalar, 

me’yorlari  o4rganiladi,  kasb-hunarga  oid  malakalar  hosil  qilinadi  deb 

ko4rsatadi.