Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

1 Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar.  3-jild. -T.:  «Fan»,  1966,39-bet.

2 Aliniad Yassaviy. Devoni hikmat. -T.: G‘afur G‘ulom noniidagi nashiiyot -  rnatbaa birlaslunasi,  1992,94-bet.

155

---

Xudovanda, meni salg‘il o‘z yo‘lingga,

Nafs ilkida harib ado boidim mano,

Fisqu fujur toiib-toshib, haddin oshti,

G‘arqob boiub, isyon ichra qoldim mano.1

«  G ‘arqob  boiub,  isyon  ichra  qoldim  man»  deganda  inson  «Xudo 

yo ii» da  nafsdan  qutulmoq,  atrofda  toiib-toshgan  fisqu  fujurlarga 

barham  bermoq  yoiini  izlaydi.  Ahmad  Yassaviyning  bu fikrlari  esa 

yoshlarni  turli  ekstremestik  oqimlaming  ta ’siridan  saqlab  qolishga 

da ’vat sifatida qimmatlidir.

Xoja  Ahmad  Yassaviyning  taiim-tarbiya  muammolarini  tasavvuf 

bilan bogiiq holdayechishga intilish Sharqpedagogikasi tarixida katta 

burilishboidi.

Mutafakkir  tasawuf  taiimotidagi  g‘oyalar  asosida  yetuk  inson 

boiib  shakllantirishni,  taiim-tarbiyasi  masalasini  insonning  yoshlik 

davridan  boshlab  qoiga  olish  zarurligini,  buning  uchun  tarbiyani 

bolalaming  yosh  xususiyatlari  bilan  bogiiq  holda  olib  borishni,  ularga 

yosh  davrlariga  mos  keladigan  tarbiyaviy  ta’sir  koisatish  zamrligini 

tushuntiradi.  Shu  boisdan  ham  mutafakkir  «Devoni  hikmat»  asarida 

bolaning  yetuk  inson  sifatida  shakllanishida  har  bir  yilning  alohida 

bosqich  ekanligini  ta’kidlaydi.  Buni  o ‘zining  hayotiy  tajribalaridan 

ko ‘rsatib,  12  oydan  iborat  har  yilning  o ‘ziga  xos  xususiyatlari  bor 

ekanligini,  tasawuf qoidalari bilan shakllanib  tarbiyalanadigan  bolaga 

bir  yoshda  arvohlarning  kelishini,  ikki  yoshda  payg‘ambarlar  nazar 

s o l i s h i u c h   yoshda  Chilton  xolin  so ‘rashini,  to‘rt  yoshda  haq 

Mustafaning  karomat keltiradigan  xurmo  berishini,  besh yoshda  toat- 

ibodat qilib,  ro ‘za tutish zarurligini,  olti yoshga chiqqanda maloyiqdan 

dars  o ‘rganishini,  yetti  yoshda  Arslonbobodek  ulug‘  zotlarga  salom 

berib,  o ‘zini nafsini tiyib  bilishi zarurligini,  bu yosh davri inson  ilk bor 

inson  irodasini  o ‘z  qoiiga  olishi  boshlanish  davri  hisoblanishi  bilan 

farqlanishini, sakkizyoshda insonga sakkiz tarafdan y o ‘l ochilib,  dunyo 

qirralari yaqqol  ko ‘rinishi yuz  berishini  va  shu paytda  donishmandlik 

fikrlari,  hikmatli  so ‘zlar  aytish  ro ‘y   berishini,  to‘qqiz  yoshida  bola 

to*g‘r iy o ‘Iga tushib, yaxshifazilatlari uchun  uni tabarrukdeb qo‘Idan- 

qoiga  k o ‘tarish  yuz  berishini,  bunda  odam  kekkayib  ketmay,  o ‘zini 

bosiq  tutishi  lozimligini,  o ‘n  yoshda  ismi  elga  tarqalib  mard  o ‘g ‘lon 

boiishga  erishishini,  o ‘n  bir,  o ‘n  ikki yoshida  eli-xalqidan  rahmat 

eshitib,  olqishlanishga muyassar boiishligini,  Allohga siginganligidan 

shaytonlarning,  yomon  ruhlarning  yiroq  qochganini,  dunyo  sirlarini