Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

B ogianish tenglamasini hisoblash n a t i j a l a r i _____
T /r
B o g ia n ish tenglam asi
R
D
F
99
1
Yx 
= 5,81 + 7,68*,
0,59
0,35
50,3 *95
2
Yx 
=-1,11 + 5,12*, + 0,I5;t2
0,75
0,56
57,6
1,548
3
Yx 
= —
6,84 + 3,93*, +0,11*2 +1,53*з
0,84
0,72
71,3
1,408
4
Y
x ~
—
2,44 + 3,89*, +0,10*2 + 1,37*3 —
0,12jc4
0,88
0,77
88,8
1,398
5
Yx
= -0,49 + 3,65*, + 0,09*2 + 1,02*3 - 0,122*4 + 0,052*5 0,95 0,85
95,6
1,358
Bu qadamda b o g ian ish tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega 
b o iad i:
Yx = 0,49 + 3,65*, + 0 ,0 9 * 2 + 1,02
*3
- 0 ,1 2 2
* 4
+ 0,052* 5
bu yerda 
x x
- material unumi, so‘m; 
x 2 -
jam g ‘arma unumi, tiyin;
jt3 - mehnat unumdorligi (bir ishchi to ‘g‘ri kelidigan bir yillik ishlab 
chiqarish), ming so‘m;
x4 - korxona aylanma m ablagining aylanish davomiyligi, kun; 
x 5
- eng yuqori sifatli mahsulotning solishtirma salm ogi, % 
Tenglama koeffitsiyentlari har bir omilning natijaviy ko‘rsatkichga 
sonli ta’sirini ko‘rsatadi. Ushbu holatda olingan tenglamaga quyidagicha 
izoh berish mumkin: material unumi 1 so‘mga oshganda rentabellik 
3,65%; jam g‘arma unumi 1 kop.ga oshganda - 0,09%; bitta ishchiga 
to ‘g ‘ri keladigan o ‘rtacha yillik ishlab chiqarish 1 ming so'mga 
oshganda - 1,02%; eng yuqori sifatli mahsulotning solishtirma ogirligi 
1% ga oganda - 0,052% ga oshadi. Mablag‘ning aylanish davomiyligi 1 
kunga oshsa, rentabellik o ‘rtacha 0,122% ga kamayadi.
B ogianish tenglamasidagi regressiya koeffitsiyentlari turli o ich o v
birligiga ega. Bu esa natijaviy ko‘rsatkichlarga ta’sir kuchi qanchaligi
60

---

haqidagi savol tugilganda, ulami solishtirilmaydigan qilib qo4yadi. 
Ulami solishtirish mumkin bo'lgan ko'rinishga olib kelish uchun 
regressiya tenglamasining barcha o^zgaruvchilari o ‘rta kvadratik og'ish 
ulushida ifodalanadi, boshqacha qilib aytganda, regressiyaning standart 
koeffitsiyentlariga m o‘ljallanadi. Ular yana beta-koeffitsiyentlar ham 
deb nomlanib, (?) ko‘rinishida ifodalash qabul qilingan.
Beta-koeffitsiyentlar 
va 
regressiya 
koeffitsiyentlari 
quyidagi 
munosabat orqali bogMangan:
cr
/3 = b , ^ -
Beta-koeffitsiyentlar agan omil kattaligi bitta o ‘rta kvadratik 
og4ishga oshsa, unga mos, bogMiq bo'lgan o ‘zgaruvchi o'zining o‘rta 
kvadratik og‘ish ulushiga oshishi yoki kamayishini ko‘rsatadi. Beta- 
koeffitsiyentlarni qiyoslash har bir omilning natijaviy ko‘rsatkich 
kattaligiga ta’sir darajasini solishtirish to‘g‘risida xulosalar chiqarish 
imkonini beradi. Bizning misolda rentabellik darajasiga material unumi, 
jam g‘arma unumi va mehnat unumdorligi ko‘proq ta’sir ko‘rsatadi.
1.35-jadval