36
2-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi bank tizimi va boshqa kredit muassasalari
Reja:
1.Nobank kredit tashkilotlari va ular faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari
2. Nobank kredit tashkilotlari faoliyatining huquqiy asoslari
3.Mikrokredit tashkilotlari faoliyatiningasosiy yo’nalishlari
4. Lombard tashkilotlari faoliyati tahlili
Bugungi kunda mamlakatimiz aholisining moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash,
ularning hayotlari farovonligini ta’minlashda mikromoliyaviy xizmatlarning o‘rni muhim
ahamiyat kasb etmokda. O‘z navbatida, aholi o‘rtasida mikromoliyaviy xizmatlarga
bo‘lgan talabning kuchayishi mahalliy mikrokredit tashkilotlari va lombardlar faoliyatini
xalqaro talablar darajasiga olib chiqish va sifatli xizmat turlarini taklif etishni talab etadi.
Jahon tajribasidan ma’lumki, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik korxonalari
faoliyatinining dastlabki davrlarida ularning kreditlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishda
tijorat banklariga muqobil ravishda nobank kredit tashkilotlarining ham ahamiyati kattadir.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan respublikada faoliyat
ko‘rsatayotgan nobank kredit tashkilotlari, xususan, mikrokredit tashkilotlari hamda
lombardlar faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish borasida amalga oshirilayotgan
chora-tadbirlar, shuningdek, ular faoliyatining me’yoriy-huquqiy bazasi yanada
takomillashtirilishi nobank kredit tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini va faoliyati
ko‘lamini kengaytirishga mustahkam zamin yaratmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 26 noyabrdagi «2011-2015
yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish, uning barqarorligini oshirish
va yuqori xalqaro reyting ko‘rsatkichlariga erishishning ustuvor yo‘nalishlari
to‘g‘risida»gi PQ-1438-sonli Qarorida, aynan, nobank tashkilotlari faoliyatini
takomillashtirish chora-tadbirlari belgilab berildi. Bunda nobank tashkilotlari faoliyatini
yanada rivojlantirish, mikrokreditlash va boshqa mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatish
hajmlarini kengaytirish, nobank tashkilotlari va ular tomonidan ko‘rsatiladigan xizmat
turlari tarmog‘ini kengaytirish, nobank tashkilotlarida hisob yuritilishini, ular faoliyatini
tartibga solish va nazorat qilish usullarini yanada takomillashtirish, axborot-aloqa
texnologiyalarini joriy etish, nobank tashkilotlari xodimlarining malakalarini oshirish,
mikromoliyalash sohalarini rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlarni keng yoritish
shular jumlasidandir.
2015 yilda mikrokredit tashkilotlarining asosiy ko‘rsatkichlari barqaror o‘sish
tendensiyasiga ega bo‘lib, jami aktivlari qoldig‘i 2014 yildagiga nisbatan 30,2 foizga
oshib, 2016 yilning 1 yanvar holatiga ko‘ra, 67,5 mlrd. so‘mga, kapitali 25,3 foizga oshib,
46,7 mlrd. so‘mga va ajratilgan kredit va ko‘rsatilgan lizing xizmatlari qoldig‘i 24,2 foizga
oshib, 54,4 mlrd. so‘mga etdi
1
.
SHuningdek, 2016 yilning 1 yanvar holatiga ko‘ra, lombardlarning jami aktivlari
o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 36,0 foizga oshib, 41,5 mlrd. so‘mni, kredit
1
2015 yilda pul-kredit sohasidagi vaziyat va monetar siyosatning 2016 yilga mo‘ljallangan asosiy yo‘nalishlari. Bozor, pul va
kredit jurnali. 2016. №1.
37
qo‘yilmalari qoldig‘i 44,7 foizga oshib, 34,6 mlrd. so‘mni va jami kapitali hajmi 29,6
foizga oshib, 35 mlrd. so‘mni tashkil etdi.
Nobank kredit tashkilotlari tarmog‘i va ular tomonidan ko‘rsatilayotgan
mikromoliyalash xizmatlari ko‘lamining kengayib borayotganligi kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash, ayniqsa, aholini kreditlash hajmlarining oshib
borishiga xizmat qilmoqda.
Jahon bankining ma’ruzasida O‘zbekiston keyingi yillarda tadbirkorlik faoliyati
uchun ishbilarmonlik muhitini yaxshilash sohasida eng yaxshi natijalarga erishgan
dunyodagi o‘nta davlat qatoridan joy olgani qayd etilgan.
Ana shu yo‘nalishdagi islohotlar natijasida yalpi ichki mahsulotimizda kichik biznes
va xususiy tadbirkorlikning ulushi 2000 yildagi 31 foizdan bugungi kunda 56,7 foizga
etgani yoki 1,8 barobar oshgani alohida ta’kidlandi
2
.
Bugungi kunda mamlakatimizda axolining kam ta’minlangan katlamini moddiy
jixatdan ko‘llab kuvvatlash, ularning xayotlari farovonligini ta’minlashda
mikromoliyaviy
xizmatlarning o‘rni muxim kasb etmokda. O‘z
navbatida axoli, o‘rtasida mikromoliyaviy
xizmatlarga bo‘lgan talabning kuchayishi maxalliy mikrokredit tashkilotlari va lambardlar
faoliyatini xalkaro talablar darajasiga olib chikish va sifatli xizmat turlarini taklif
etishni
talab etmokda.
Nobank kredit-moliya institutlari - bu rasman bank emas (bank litsenziyasiga ega
emas), ammo asosiy faoliyati moliyaviy hizmatlar ko‘rsatish bo‘lib, ko‘p jihatdan
banklarnikiga bog‘liq va muqobil hisoblanadi. SHuning uchun nobank kredit-moliya
institutlari ko‘plab ingliz tilidagi adabiyotlarda banklarga asosiy raqobatchi deb aytiladi va
bular: lombard tashkilotlari, mikrokredit tashkilotlar va kredit uyushmalari (hozirgi
kunda faoliyati to‘xtatilgan).
Do'stlaringiz bilan baham: 
