|
8-MAVZU. Qogʻoz va karton bilan ishlash darslarini mazmunini tashkil
etish metodikasi
Reja
1. Qogʻozning turlari va xususiyatlari
2. Kartonning turlari va xususiyatlari
3. Qogʻoz va kartonga ishlov berish usullari
4. Qogʻoz bilan ishlashda turli xil asboblardan foydalanish
Boshlangʻich sinflarda oʻquvchilar eng avvalo faqat mehnat darsi
mashgʻulotlaridagina emas, balki boshqa darslarda ham toʻqnash keladigan
materiallar bilan ham tanishadilar. Bu barcha oʻquv anjomlari: daftarlar, kitoblar,
oʻquv qoʻllanmalari bosiladigan qogʻoz turlari – yozadigan, muqova qilinadigan,
bosma, rasm solinadigan kitob va gazeta qogʻozlaridir. Qogʻoz va karton
boshlangʻich sinflar mehnat darslarida eng koʻp qoʻllanadigan materiallardir.
Oʻquvchilar bu materiallarga kundalik hayotda ham koʻp marta duch keladilar.
Boshlangʻich sinflardagi texnologiya taʼlimi dastur materiallarini tahlil qilar
ekanmiz, barcha sinflardagi ish turlaridan biri “Qogʻoz va karton bilan ishlash”
ekanligini koʻramiz. Boshlangʻich sinf oʻquvchilari qogʻoz va kartonga ishlov
berishning quyidagi usullarni oʻrganadilar:
112
1. Qogʻozni turi, navi, rangi, oʻlchamiga koʻra tanlash.
2. Qogʻozdan maketlar yasaganda qogʻozga ishlov berishning eng oddiy
usullari sifatida qogʻozni oʻrtasidan buklab va toʻrt burchak qilib buklash
(uzunasiga va koʻndalangiga).
3. Ingichka qogʻoz parchalarini toʻgʻrilash, bukilgan joylarini ikki
tomonidan buklash.
4. 45-90 gradus burchak qilib buklash.
5. Qogʻozni buklab belgilangan chiziq boʻyicha qaychi bilan qirqish,
asbobni ushlash, xavfsizlik choralarini qoʻllash.
6. Qogʻozni andoza boʻyicha belgilash. Qalam bilan chiziq boʻyicha oddiy
belgilash.
7. Qaychi bilan kvadratlar, turli burchaklar, uchburchaklar, doiralar qirqish.
8. Qaychi bilan murakkabroq shakllar: barglar, qoʻziqorinlar, mevalarni
qirqish.
9. Qogʻozdan qirqilgan applikatsiya detallariga yelim surtish usullari
10. Applikatsiya detallarini yelimlab yopishtirish. Tayyor mahsulotlarni
quritish.
11. Qogʻozning yelim surtiladigan qismlarini oldindan koʻchirib buyum
detallarini bir-biriga yopishtirish.
12. Turli oʻyinchoqlarni kvadrat asos va toʻgʻri burchak asosidan bukib
yasash.
13. Daftar, kitoblarni muqovalash.
14. Qogʻozni buklash va turli shakllar yasash.
Oʻquvchilar ishlov berilayotgan materiallarning xususiyatlarini hisobga olib,
ish usullaridan ongli foydalanishlari, mehnat jarayonida fan asoslarini oʻrganish
vaqtida egallagan bilimlarini qoʻllashlari lozim.
Birinchi
sinfda oʻquvchilar
eng
avvalo
faqat
mehnat
darsi
mashgʻulotlaridagina emas, balki boshqa darslarda ham toʻqnash keladigan
materiallar bilan tanishadilar. Bu barcha oʻquv anjomlari: daftarlar, kitoblar, oʻquv
qoʻllanmalari, bosiladigan qogʻoz turlari – yoziladigan, muqova qilinadigan,
113
bosma, rasm solinadigan, kitob va roʻznoma qogʻozlaridir. Taʼlim jarayonida
oʻquvchilar turli qogʻozlarning asosiy jismoniy xususiyatlari, rangi, qalinligi,
zichligi, siyohni singdirish xususiyati, sathining xarakteri – silliq, gʻadir-budurligi
bilan tanishadilar. Oʻquvchilar mashgʻulotlarda qogʻoz varaqlarini buklaydilar va
toʻgʻrilaydilar, ularni qismlarga boʻlib yirtadilar va qirqadilar, boʻyaydilar. Shu
bilan birga qogʻozni buklash yoʻl bilan turli xil narsalarning shaklini yasaydilar.
“Qogʻoz va karton bilan ishlash” oʻquvchilarni garmonik rivojlantirishda katta
ahamiyatga ega. Ayniqsa, rangli qogʻoz bilan ishlash ijodni rivojlantirishga
yordam beradi fantaziyani boyitadi, kuzatuvchanlik, diqqat va tasavvurni
faollashtiradi, irodani tarbiyalaydi, qoʻl mehnati, chamalash va rangni sezishni
oʻstiradi. Qogʻoz va karton bilan ishlash mashgʻulotlariga oldindan quyidagicha
tayyorgarlik koʻriladi: stolning ustiga qogʻoz yozib, oʻng tomoniga qaychi, yelim
uchun choʻtka, chizgʻich, qalam, avtoruchka, old tomonlariga yelim, qiyqimlar
uchun quti chap tomonlariga, ish vaqtida xalaqit bermaydigan qilib rangli qogʻoz
toʻplamini qoʻyadilar. Har bir mashgʻulot oxirida oʻquvchilar keyingi
mashgʻulotda kerak boʻladigan narsalarni yozib oladilar.
Oʻquvchilar ishlayotgan materiallarga tejamkorlik bilan munosabatda
boʻlishlari, oʻz ishlarini rejalashtira bilishlari, materialni tejamkorlik bilan
sarflashlari, vaqtdan unumli foydalanishlari, oʻqituvchi koʻrsatmalariga amal
qilishlari, shu bilan birga ish joyini toza va ozoda saqlashlari, mashgʻulotdan soʻng
sinfni tozalab qoʻyishlari kerak.
Barcha fanlarda qoʻllanilgani kabi mehnat darslarida taʼlimning koʻrgazmali
vositalaridan foydalaniladi. Jumladan, mehnat darslarida turli xil namuna, rasm,
chizma, sxematik namuna, turli predmetlarning modellari, shuningdek texnika
vositalaridan foydalaniladi. Yuqorida aytib oʻtganimizdek, qogʻoz va karton bilan
ishlash mashgʻulotlarida oʻquvchilar qogʻozni buklash yoʻli bilan turli xil
narsalarning shaklini yasashni ham oʻrganib boradilar. Ana shunday mashgʻulotlar
davomida oʻqituvchi quyidagi koʻrgazmali qurollardan foydalanishi mumkin. SHu
bilan birga oʻquvchilar bu koʻrgazmalarning yasalish bosqichlariga rioya qilgan
holda, dars davomida oʻzlari yasashlari ham mumkin.
114
Qogʻoz va karton faqat poligraf sanʼatidagina emas, balki, xalq xoʻjaligining
hamma tarmoqlarida ham keng qoʻllaniladi. Hozirgi kunda ishlab chiqarish
sanoatida qogʻoz va kartonning ikki yuzga yaqin turi ishlab chiqarilmoqda. Turli
xil qogʻozlardan kitoblar, oynomalar, roʻznomalar chiqarish uchun foydalanishini
barcha oʻquvchilar yaxshi biladilar. SHuning uchun ham texnologiya taʼlimi
darslarida oʻqituvchi oʻquvchilarning diqqat-eʼtiborini ular foydalanadigan
qogʻozning turmushda tez-tez uchraydigan va qoʻl mehnati darslarida
ishlatiladigan turlariga jalb qilib borishi lozim.
Bu qogʻozlarning turlari quyidagilardan iborat:
Do'stlaringiz bilan baham: |
