“texnologiya va uni o’qitish metodikasi” fanidan

Turli materiallar bilan ishlash (5 soat)
Kuzgi gullarga qarab donlardan, urugʻlardan, tabiiy material, 
xomashyolardan gullar yasash. Gullarni parvarish qilish. Maktab yer uchastkasida 
ishlash.
Badiiy qurish-yasash (5 soat)
Urugʻlardan mozaika usulida turli hayvonlarni qurish-yasash. Mustaqil 
ravishda tabiiy xomashyolardan kvadrat ichida naqsh qurish-yasash. Duradgorlik 
ashyolari bilan tanishtirish. Turli idishlar yasash va uni bezash. Geometrik 
shakllardan “Kuz” manzarasini qurish- yasash.
Har bir oʻquv yilida va barcha sinflarda ish turlari shu tartibda olib boriladi. 
Birinchidan, oʻquvchilar maʼlum nazariy bilimlarga ega boʻladilar, ularning 
fanlararo texnologik xususiyatlari, ularning hayotda qoʻllanilishi bilan tanishadilar. 
Ikkinchidan materiallarga ishlov berishda eng oddiy usullardan boshlab murakkab 
usullargacha amaliy oʻrganadilar.

---

51 
Pedagogik texnologiyaning tub mohiyati, oʻqitishning anʼanaviy ogʻzaki 
bayon qilish usullaridan voz kechib, test asosida mashina (kompyuter) yordamida 
oʻqitishdan oʻquvchilarni koʻproq mustaqil taʼlim olishga unashdan iborat. Bunda 
oʻqituvchi oʻquvchilar bilim faoliyatini boshqaruvchisi, maslahatchi, yakuniy 
yoʻlovchi vazifasini bajaradi.
Pedagogik texnologiyani samaradorligi shundan iboratki, unda turli 
oʻqituvchilar deyarli xar xil yakuniy erishish imkoniyatiga ega boʻladilar. Bu esa 
barcha oʻquv yurtlariga yagona taʼlim standart talabiga javob beradigan 
mutaxassislar tayyorlash vazifasi yuklatilgan hozirgi davrda biz Oʻzbekistonlik 
pedagoglar uchun nihoyatda muhimdir.
Ishlab chiqarishda natijasi kafolatlangan, lekin ijrochilar shaxsiga bogʻlik 
boʻlmagan juda koʻp texnologik jarayonlar yaratilgan. Sanoatdagi buyumning 
ishchi chizmasi va yigʻiladigan birikmalar chizmasi texnologik jarayonni asosini 
tashkil qiladi. Ularni talablarini aniq bajarish natijasida buyumlarni oʻzaro 
almashuvchanligi, yaʼni texnologik siklni tashkil qilishni taʼminlaydi. SHuning 
uchun Oʻzbekistonda Janubiy Koreya va Turkiyadagidek ulardagi bilan bir xil sifat 
koʻrsatgichlariga ega boʻlgan yengil avtomobillar va kichik avtobuslar ishlab 
chiqarilmoqda.
Takrorlanuvchan pedagogik jarayonni yaratish, ishlab chiqarishdagiga 
nisbatan anchagina murakkab jarayon boʻlib hisoblanadi. Oʻquv masalalarini turli 
tumanligi, taʼlim mazmuni va oʻquv materialining turlicha ekanligi, bilimlarni 
oʻzlashtirilishini oʻquvchilarning shaxsiy xususiyatiga bogʻliqligi va boshqa 
omillar bunga toʻsqinlik qiladi.
Olimlarning izlanishlari natijasida takrorlanuvchan xamda yakuniy natijani 
kafolatlaydigan pedagogik texnologiya yaratildi. Uning mohiyati oʻquv 
maqsadining aniqligi va unga erishish uchun qatʼiy belgilangan ketma-ketlik 
boʻyicha xar bir oʻquv boʻlagini (modelini) oʻzlashtirib mustaqil faoliyat 
koʻrsatishdan iborat boʻladi.
Shunday qilib, oʻqitish texnologiyasining predmeti oʻquv jarayonini va 
professional tayyorgarlik sistemasini loyihalashdan iborat. Sistemali yondashish 

---

52 
oʻqitish tizimining barcha asosiy tomonlarini maqsadini aniqlash va oʻquv 
jarayonini loyihalashdan tortib, to yangi oʻqitish sistemasini samaradorligini 
tekshirish, uni sinovdan oʻtkazish va almashtirishgacha boʻlgan jarayonni oʻz 
ichiga oladi. U oʻz harakat tartiblarini takrorlanuvchanligiga va ularni tula oʻquv 
jarayoniga tadbiq etish gʻoyasi, oqibat natijasida bu jarayonni “Jonli oʻqituvchi”ga 
boʻlmay qolishiga olib keladi. Haqiqatdan xam oʻquv jarayonini toʻla 
takrorlanuvchan alohida koʻrinish (epizod)larga boʻlinsa, oʻqituvchining vazifasi 
oldindan tuzilgan (oʻzi tuzgan boʻlishi shart emas) material bilan oʻqishni tashkil 
etishda tashkilotchi va maslahatchi rolini ijro etishdan iborat boʻlib qoladi.
Oʻqishga texnologik yondashish mantigʻida ikki xil gʻoya yotadi. 1) Oʻquv 
jarayonini toʻla toʻkis oʻrgatuvchi mashinalarga oʻtkazdi, unda asosiy rol 
oʻynaydigan oʻqituvchini tula ozod qilish yoki 2) uning faoliyatini tashkil etish va 
maslahat berish funksiyalari chegaralash. Bu xolda oʻqituvchi juda yuqori 
malakaga ega boʻlishi shart emas. Oʻqitish mazmuni va jarayoni boʻyicha 
mutaxassislar tomonidan ishonchli boʻlgan oʻqitish sistemalarini rejalash, yaratish 
va ularni qoʻllashga tayyorlangan sharoitda, hatto oʻrtacha oʻqituvchi xam yuqori 
natijalarga erishishi mumkin. Bu yerda oʻqituvchi namunaviy didaktik loyihani 
amalga oshiruvchi ijrochi sifatida qaraldi, uning shaxsi va malakasi muhim rol 
oʻynamaydi.
Savollar 
1.
Texnologiya taʼlimi dasturi nima asosida ishlab chiqiladi? 
2.
Dasturga qanday sharoitda oʻzgartirish kiritish mumkin? 
3.
Texnologiya taʼlimining mazmuni qanday talablarga javob berishi 
kerak? 
4.
Oʻquvchilardagi mehnat malakasi va koʻnikmasi qanday shakllanadi? 
5.
Amaliy mashqlar tizimidagi asosiy talablar nimalardan iborat?