Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

8.1. Физикадан масалалар ечиш дарсларини ташкил этиш, ўтказиш методикаси(маъруза – 2 соат) .

Маърузани олиб бориш технологияси

Машғулот шакли	Мавзу бўйича маъруза
Маъруза режаси	а) Ўқув жараёнида физикадан масалалар ечишнинг аҳамияти. б) Физика масалаларининг турлари ва ечиш методикаси. в) Ўқувчиларни физикадан олимпиадага тайёрлаш.
ўқув машғулотининг мақсади	Физикадан масалалар ечиш дарсларини ташкил этиш, ўтказиш методикаси, ўқув жараёнида физикадан масалалар ечишнинг аҳамияти, физика масалаларининг турлари ва ечиш методикаси, ўқувчиларни физикадан олимпиадага тайёрлашнинг алоҳида хусусиятлари ҳақида тушунтириш.
Таянч тушунча ва иборалар	Физика курси, масала ва уни турлари, олимпиада.
Педагогик вазифалар:	ўқув фаолияти натижалари:
Физикадан масалалар ечиш дарсларини ташкил этиш, ўтказиш методикаси, ўқув жараёнида физикадан масалалар ечишнинг аҳамияти, физика масалаларининг турлари ва ечиш методикаси, ўқувчиларни физикадан олимпиадага тайёрлашнинг алоҳида хусусиятлари ҳақида тушунтириш.	Физикадан масалалар ечиш дарсларини ташкил этиш, ўтказиш методикаси, ўқув жараёнида физикадан масалалар ечишнинг аҳамияти, физика масалаларининг турлари ва ечиш методикаси, ўқувчиларни физикадан олимпиадага тайёрлашнинг алоҳида хусусиятлари ҳақида маълумотга эга бўладилар;
ўқитиш воситалари	маъруза матни, тарқатма материал, компьютер слайдлари, доска
ўқитиш усуллари	маъруза, тушунтириш, инструкция бериш, намойиш, блиц-сўров, “Ақлий ҳужум”, Б/Б/Б (Биламан/ Билмоқчиман/ Билиб олдим) усули
ўқитиш шакллари	фронтал, коллектив иш
ўқитиш шароити	компьютер, мультимедиа проектор (ёки проектор ва LCD панел)

8.2.Маърузанинг технологик картаси (8-машғулот)

Фаолият босқичлари	Фаолият мазмуни
	педагог	талаба
1-босқич. Кириш (25 дақиқа)	БББ усули билан талабаларни масала ва у тўғрисидаги фикрларини билиш, Янги мавзуни тушунтириш, кластерни талабалар билан бирга тўлдириш(2-3-иловалар).	Эшитадилар ва керакли маълумот-ларни ёзиб оладилар. Саволларга жавоб берадилар.
2-босқич. Асосий босқич (35 дақиқа)	Физикадан масалалар ечиш дарсларини ташкил этиш, ўтказиш методикаси, ўқув жараёнида физикадан масалалар ечишнинг аҳамияти, физика масалаларининг турлари ва ечиш методикаси, ўқувчиларни физикадан олимпиадага тайёрлашнинг алоҳида хусусиятлари ҳақида тушунтириш.	2.1.Эшитадилар ва чизиб оладилар Саволларга жавоб берадилар 2.2.Талабалар ёзиб олди. 2.3.Тахлил қиладилар.
3-босқич Якуний. (10дақиқа)	3.1. Мавзу бўйича якуний хулосаларни айтиб ўтади. 3.2. Талабаларнинг дарс давомидаги фаолиятини таҳлил этади ва баҳолайди.(илова.) 3.3. Мустақил ишлаш учун вазифа беради (Инсерт методи ва “Блиц сўров”и жадвали)	Савол берадилар. Ёзадилар.

1-илова
Физика ўқитишни амалий услублари ичида масалалар ечиш алоҳида аҳамиятга эгадир. Билимларни амалий қўллай билиш билимлар мустаҳкамлигини асосий кўрсаткичидир. Масалалр моддий дунёнинг умумий қонуниятларини амалий ва билиш аҳамиятига молик аниқ саволларни ечиш жараёнида малакани ривожлантиради. Назарий ўқув материалини онгли, формал бўлмаган ҳолда ўзлаштирилганда ушбу олинган билимларни қўллай олиш маҳоратини ривожлантирш касбий малакани шакллантиришдамуҳим ўрин тутади. Масалаларни ечиш ва таҳлил қилиш физиканинг асосий қонун ва формулаларини тушуниш ва эслаб қолиш имконини яратади. Уларнинг характерли хусусияти ва қўллаш чегаралари ҳақида тасаввурларни барпо қилади. Масалалар ечиш физикадан билимларни ўзлаштирш даражасини текширишнинг муҳим воситасидир. Масалалар ечиш ўқувчиларни умумий ақлий ривожланишларида муҳим аҳамиятга эга.

Масала тушунчаининг маъноси жуда хилма-хилдир. Булар жумладан:
Эришилиши керак бўлган мақсад
Топшириқ
Маълум билим ва фикрлашлар асосида ечишни талаб қиладиган савол
Ўқитишнинг ва билимга оид амалий уқувларни текшириш услубларидан бири
Маълум ҳал қилувчи тизимли аниқловчи вазият
Фанга қизиқишни шакллантируви восита.
Умумий ҳолда эса, мантиқий хулосалар, математик амаллар ва физикадаги қонунлар ҳамда уларга асосланган ҳолда ечиладиган кичик муаммолар физикавий масала деб аталади. Маълум мақсад учун танлаб олинган ва физикавий ҳодисаларни ўрганиш, тушунчаларнинг шаклланиши, ўқувчилар физикавий тафаккурини ривожлантириш ва уларга олган билимларини қўллай олиш уқувини беришни мақсад қилиб олган машқлар ҳам масала деб юритилади.
Ўқувчиларга физикавий ҳодисаларни моҳиятини турли услублар билан тушунтириш мумкин. Масалан ҳикоя қилиб бериш, тажрибалар намойиш қилиш, экспериментлар ўтказиш, лаборатория ишларини ўтказиш ва хокозо. Бу холларда ўқувчиларнинг фаолияти, яъни билимларнинг чуқурлиги ва мустаҳкамлиги вазиятга боғлиқ равишда юзага келади. Бундай вазиятни масала шаклида бериш ва уни ечиш жараёнида ўқувчи физикавий қонуниятларни қўзи учун қайтаочади, лекин уни тайёр ҳолда олмайди. Бу ҳолда масала физикавий ҳодисани ўрганиш воситаси бўлади.
Масалалар ечиш татабиат ҳодисаларини тадқиқ қилиш услуби бўлиб, унинг асосида ўлчашлар ва физикавий катталиклар орасидаги функционал боғланишни математик ўрнатиш ётади. Масалан: Пружинани даражаланг ва унинг узайишини қўйилган куч катталигига боғлиқлигини формула билан ифодаланг.
Масалаларда саноат ва қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришига, алоқа, транспорт, замонавий техника ва бошқаларга оид маълумотлар бўлиши мумкин. Бундай масалалар ўқувчилар учун назарияни амалиёт билан, ўқишни турмуш билан боғлайдиган енгил тушунарли воситалардан бўлади. Бу ҳолларда масалалар атрофимиздаги физикавий ҳодисаларни кўришга ёрдам беради, ўқувчиларнинг кузатувчанлигини оширади. Масалан : Уйингиздаги ёритиш лампасининг икки соат давомида сарф қиладиган электр энергиясини аниқланг.
Ўқитиш мақадларида масалалар қатор амалий малака ва уқувларнинг шаклланиши учун ҳам муҳимдир. Маслалар ечиш жараёнида ўқувчилар табиат, техника ва турмушдаги турли физикавий ҳодисаларни таҳлил қилиш учун ўз билимларини қўллашга доир малака ва ўқувлар ҳосил қиладилар. Чизмалар, расмлар, графиклар чизишга ҳисоблашларни бажаришга, маълумотлардан, асбоб ва ускуналардан фойдаланишга доир уқув ва малаклар ҳосил қиладилар. Бужиқатдан ўқувчиларнинг меҳнат ва ҳаётий тажрибалари, уларнинг сайллар вақтида, мактаб устахоналарида иш қилиш вақтида мактаб устахоналарида иш қилиш вақтида, шунингдек турмушда учрайдиган кузатишлардан фойдаланиб ечиладиган масалалар жуда фойдалидир.
Масалан: Шудринг тушишини кузатиш Қуёш ботишидаги ва шудринг ушиш вақтларидаги хароратни аниқланг. Қандай жойларда шудринг қалинроқ тушади? Нима учун?Шудринг нуқтаси қачон қиров нуқтасига айланади?
Масала ечишнинг тарбиявий аҳамияти катта. Масалалар ёрдамида ўқувчилар янги ҳоя ва дунёқарашларнинг пайдо бўлиши билан бирга уларни ватанимиз олимларининг кашфиётлари билан таништириш, уларнинг эътиборини фан ва техниканинг ютуқларига жалб қилиш мумкин. Бу жиҳатдан фазо кемаларининг парвозига доир, янги техника ихтироларига доир маълумотларга эга бўлган масаларни келтирш жуда қизиқарли бўлади. Бундай масаларнинг материаллари ўқувчиларда ҳақли равишда фандан фаҳрланиш туйғусини уйғотади.Масалалар ўқувчиларда меҳнатсеварлик, журъатлилик, ирода ва характерни тарбиялашда муҳим восита бўлиб хизмат қилади. Масалалар ечиш осон иш эмас, бунда бутун кучни сафарбар қилиш керак бўади. Масала ечиш билан ютуқлардан ижодий мамнун бўлиш, физика фанига мухаббат ортириш ва қизиқишни уйғотади.
Масалалар ўқитувчига ўқувчиларнинг ютуқларини ва кайфиятларини, ўқув тарбиявий ишларнинг самарадорлигин доимо кузатиб бориш имконини беради.

9.1. Физикадан синфдан ташқари ишларни ташкил этиш ва ўтказиш методикаси(маъруза 2 соат).

Маърузани олиб бориш технологияси

Машғулот шакли	Мавзу бўйича маъруза
Маъруза режаси	а) Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг турлари: б) Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг шакллари. в) Физикадан тугарак, конференция, кечалар ўтказиш методикаси.ри
ўқув машғулотининг мақсади	Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг турлари, физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг шакллари, физикадан тугарак, конференция, кечалар ўтказиш методикаси тўғрисида маълумот бериш
Таянч тушунча ва иборалар	Физика курси, синфдан ташқари ишлар, тўгарак, кеча, конференция
Педагогик вазифалар:	ўқув фаолияти натижалари:
Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг турлари, физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг шакллари, физикадан тугарак, конференция, кечалар ўтказиш методикаси тўғрисида тушунча бериш.	Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг турлари, физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг шакллари, физикадан тугарак, конференция, кечалар ўтказиш методикаси тўғрисида маълумотга эга бўладилар;
ўқитиш воситалари	маъруза матни, тарқатма материал, компьютер слайдлари, доска
ўқитиш усуллари	маъруза, тушунтириш, инструкция бериш, намойиш, блиц-сўров, “Ақлий ҳужум”, Б/Б/Б (Биламан/ Билмоқчиман/ Билиб олдим) усули
ўқитиш шакллари	фронтал, коллектив иш
ўқитиш шароити	компьютер, мультимедиа проектор (ёки проектор ва LCD панел)

9.2.Маърузанинг технологик картаси (9-машғулот)

Фаолият босқичлари	Фаолият мазмуни
	педагог	талаба
1-босқич. Кириш (25 дақиқа)	Талабалар билан олдинги ўтилган мавзулар юзасидан савол –жавоб ўтказилгандан сўнг, янги мавзуга ўтиш учун талабаларни физика фани бўйича синфдан ташқари ишлар бўйича кластер тўлдиришга таклиф этилади(2-илова)	Эшитадилар ва керакли маълумот-ларни ёзиб оладилар. Саволларга жавоб берадилар.
2-босқич. Асосий босқич (35 дақиқа)	а) Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг турлари: б) Физикадан ўтказиладиган синфдан ташқари ишларнинг шакллари. в) Физикадан тугарак, конференция, кечалар ўтказиш методикаси (2-илова) “Ассалом физика” мавзусида физика кечасини сценарий билан талабаларни таништирилади(имкон даражасида асбоб-ускуналарни олдиндан йиғиб, қисқа фурсатда кеча уюштирилади 3-илова)	2.1.Эшитадилар ва чизиб оладилар Саволларга жавоб берадилар 2.2.Талабалар ёзиб олди. 2.3.Тахлил қиладилар.
3-босқич Якуний. (10дақиқа)	3.1. Мавзу бўйича якуний хулосаларни айтиб ўтади. 3.2. Талабаларнинг дарс давомидаги фаолиятини таҳлил этади ва баҳолайди.(илова.) 3.3. Мустақил ҳолатда кеча сценарийсини тузиш вазифаси берилади.	Савол берадилар. Ёзадилар.

1-илова