Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

Маъруза режаси :
Физикадан ўқув эксперименти ва унинг турлари:
а) Физика ўқув экспериментининг аҳамияти ва турлари.
б) Ўқув эксперименти ўтказишга бўлган дидакик талаблар.
в) Физика ўқитишда кўргазмали қуроллардан ҳамда ўқитишнинг техника воситаларидан фойдаланиш
г) Физика ўқитишда компьютер технологиясидан фойдаланиш.

ўқув машғулотининг мақсади: Физикадан ўқув эксперименти ва унинг турлари: физика ўқув экспериментининг аҳамияти ва турлари, ўқув эксперименти ўтказишга бўлган дидакик талаблар, физика ўқитишда кўргазмали қуроллардан ҳамда ўқитишнинг техника воситаларидан фойдаланиш, физика ўқитишда компьютер технологиясидан фойдаланиш ҳақида тушунча бериш. Кутилган натижа Физикадан ўқув эксперименти ва уни курсатиш техникаси тугрисидаги куникмалари малакага айланади

3 -илова



Намойиш эксперименти-маъруза жараёнида укитувчи бажаради ва бир вактнинг узида бутун аудитория жамоаси кузатади. Унинг асосий вазифаси:
1.Назарияни амалий исботини намойиш этиш;
2.Ходисаларни кузатиш ва урганиш;
3.Илгари сурилган гояни текшириш;
4.Физик конуниятларни аниклаш;
5. Натижаларни текшириш:
6.Амалий куикмаларни шакллантириш;
7. Талабаларни фикрлаш йуналтириш;
8.Талабаларни хис-туйгуларини бошкариш..


Лаборатория эксперименти-талабаларни амалий куникмаларини шакллантишни, асбоблар билан ишлашни, курилмаларни йигишни, асбоб курсатишларини кайд килиш куникмаларини шакллантиришни ва тажрибада йул куйилган хатоликларни хисоблашни ургатувчи восита.
Фронтал лаборатория-бунда барча экспериментаторлар дарс мавзусига мос булган бир хил тажриба бажарадилар.
Физик практикум-курснинг у ёки бу кисми урганиб булингандан сунг утказилади, бунинг учун алохида ишлар ажратиб олинади ва кулланмадан фойдаланган холда, талаблар мустакил икки кишидан булиб бажарадилар

Укув экспериментигга куйиладиган дидактик талаблар:

-Кургазмалилик;
-Соддалик;
-Хавфсизлик коидалариг мос келиши;
-Ишончлилик;
-Вактнинг чекланганлиги;
-Илмий аниклиги;
-Вактнинг чекланганлиги:

Мисол тариқасида “Ўта ўтказувчанлик” мавзусига оид намойиш тажрибаси Мейсснер эффектини намойиш тажриба ёрдамида ўқувчиларга хавола қиламиз. Бунинг учун бироз бу мавзуни назарий қисмига тўхталиб ўтамиз: ўта ўтказувчанлик ҳодисаси кашфэтилгандан, сўнг ундаги содир бўладиган турли хил физик хоссалар чуқур ўрганила бошланди. Ана шундай физик хоссаларнинг асосийларидан бири кучсиз магнит майдонининг ўта ўтказувчан мода тугрисида бўлиб, бу ходиса 1988 йилда немис физиклари В. Мейсснер ва Р.Оксенфельдлар томонидан кашф этилган. Бу ҳодисани яхшироқ тасаввур қилишимиз учун бир неча мисоллар келтирамиз. Масалан, ўта ўтказувчан бўлган моддани олиб, уни магнит майдонига жойлаштирсак, магнит майдонининг куч чизиқлари унинг ичига кирмайди, яъни материални айланиб ўтади. Буни қуйидаги тажриба орқали яққол кўриш мумкин.

1-расм 2-расм
Магнит халқа ва ўта ўтказувчан моддани олиб уларни бир-бирининг устига қўйилади. 1-расмда кўрсатилганидек, ўта ўтказгич ва магнит бир-бирига тегиб турибди. Нормал ҳолатда бўлгани учун магнит билан ўта ўтказгич ўзаро таъсирланмайди. Энди ўта ўтказувчан моддани модда ҳароратини пасайтириб уни ўтказувчан ҳолатга келтирамиз. Шунда у магнит билан ўзаро таъсирланиб, магнитдан маълум бир баландликка кўтарилади ва муаллақ ҳолда туради(2-расм). Бу кўрсатилган тажриба ўқувчиларни куз олдида намойиш этилгани сабабли ўқувчиларда мавзуга нисбатан янада қизиқиш ортади. Уларда ҳар ҳил саволлар пайдо бўла бошлайди:
1.Нима учун нормал ҳолатда ўзаро таъсирлашмай мода маълум ҳароратгача совитилганда улар доимий магнитга ўхшаб таъсирлашади?
2.Нима учун ўта ўтказувчан модда магнит хоссага эга бўлиб қолади?
3. Ўта ўтказгичдан ток ўтаётганга ўхшайди? кабилар шулар жумласидандир. Ўқитувчи томонидан назарий жиҳатдан бу саволларга жавоб берилиб, сўнгра тажриба қайта қилиб кўрилади. Бу тажрибани бажарилиши баъзи бир техник камчиликларни келтириб чикаради. Масалан: керамик модданинг температурасини камида -180⁰С га келтириш муаммоси туради. Бунинг учун эса суюлтирилган азот керак бўлади. Бу тажриба шу сабабли барча ўқув муоссасаларида ўтказиш имконияти чекланган. Бу тажрибани ўтказиш жараёнида талабалар олдида бир муаммо туради у ҳам бўлса, бу ҳолат қанча давом этади? деган савол. Ўқитувчи бу ҳолатни баратараф этиш учун тажрибани яна бир бор кўрсатиб беради ва бу муаммо ўз ечимини топади.
4-илова