Samarqand davlat universiteti fizika fakulteti umumiy fizika va magnetizm kafedrasi

Test topshiriqlarini tuzishda sistemali
yondoshuv usuli va uning didaktik asoslari.


O’quvchi va talabalar bilimi va malakasini nazorat qilish ta’lim jarayonining eng muhim qismi hisoblanadi. O’quvchilar bilimini obyektiv baholash test topshiriqlari asosida amalga oshiriladi. Test savollarini tuzishda sistemali yondashuv usuli bir qator didaktik afzalliklarga ega. Test savollari sistemali yondashuv usulida tuzilganda u o’quvchilar bilimini nazoratgina qilib qolmay, balkim o’quvchilar bilimini mustahkamligi, o’quvchilarni muammoga ijodiy yondashuvi va mustaqil fikrlashga ham undaydi. Sistemali yondashuv usuli yordamida test savollari funksional bog’lanishlar ko’rinishda, grafik usulda, chizmalar shaklida yoki so’z orqali tuzilishi mumkin. Umum o’rta ta’limda fizika fanininig ayrim bo’limlari bo’yicha test topshiriqlarini sistemali usulda tuzilishi bilan tanishamiz.
Kinematika bo’limi moddiy nuqtaning harakat qonunlarini o’rganadi. Asosiy kinematik kattaliklar: yo’l, tezlik va tezlanish hisoblanadi. Ushbu kattaliklar analitik va grafik ko’rinishda ifodalanishi mumkin. Yakunlovchi darsda kinematik kattaliklar sistemaga keltiriladi va sistemali yondashuv usulda nazorat savollari tuzilib, o’quvchilar bilimi va malakasini baholash mumkin. Bu usulda tuzilgan test topshiriqlari ta’lim jarayonini samaradorligini oshirish bilan birgalikda bir qator muhim didaktik vazifalarni ham hal etishga imkoniyat yaratadi. Quyida kinematik kattaliklar: yo’l, tezlik va tezlanishlarga doir tuzilgan test topshiriqlari bilan tanishamiz. Ushbu usulda tuzilgan test savollari birinchi darajali qiyinchilikdagi testlar hisoblanadi. O’quvchi berilgan savolga tegishli munosabatlar orasida to’g’ri javobni belgilashi zarur. Har bir kinematik kattalikka doir beshta savol qo’yilishi mumkin. Har bir savolga doir faqat bitta javob to’g’ri keladi. Bu usulda har bir kinematik kattalikka doir beshta test varianti tuzish ham mumkin.
Kinematik kattaliklar ( ) ning vaqt davomida o’zgarishini grafik usulda ham ifodalash mumkin. Fizik kattaliklarni grafik ravishda sistemali usulda ifodalash o’quvchilar bilimini mustahkamligini, ijodiy yondashuv va mustaqil fikrlash kabi didaktik vazifalarni ham hal etishi mumkin. Quyida kinematik kattaliklarning vaqtga boqliqligi grafigi tasvirlangan.
Sistemali yondashuv usulda tuzilgan test savollari soni beshtadan ortiq ham bo’lishi mumkin. Masalan S=S(t) funksional bog’lanish grafigida 10ta savol, bog’lanish grafigida 9 ta, a=a(t) bog’lanish grafigida 5 ta savol qo’yilishi mumkin. Grafik usulda fizik kattaliklarni ifodalash bilan ularning dinamikasi yoritib beriladi va o’quvchilar bilimini mutahkamligi va chuqurligi kabi didaktik vazifalar amalga oshiriladi.
Xudi shunday tartibda mexanika bo’limining dinamika, statika, saqlanish qonunlari, ish va energiya tushunchalarini ham ifodalash mumkin. Ushbu fizik kattaliklarga test topshiriqlarini tuzishni o’quvchilarning o’ziga mustaqil ish sifatida tavsiya etish mumkin.
Kinematika bo’limi bo’yicha test namunalari:



Molekulyar fizika va termodinamika bo’limlari bo’yicha test namunalari.

V,m³

Quydagi grafikdaizo jarayonlar P,V-koordinatalar sistemasida tasvirlangan. Ular orasidan adiabatik jarayonga tegishli grafikni ko’rsating. А) 1, В) 2,3 С) 4, D) 5,6 Е) 6.



1)


<sup>1
2
4 6 5

P,Pa

3</sup>

2) Quyidagi munosabatlardan adiabatik jarayonga tegishlisini ko’rsating?

A) PV=const, V) PV^=const, C) D) PV=RT
Ye)
3)Ushbu munosabatlardan molekula massasini aniqlaydigan munosabatni ko’rsating?
Elektr va magnitizm bo’limiga doir test namunalari.

1) Quyidagi munosabatlardan nuqtaviy zaryadning maydon kuchlanganligini ko’rsatin?

2) Ushbu grafiklardan real metallar solishtirma qarshiligini temperaturaga bog’liq ravishda o’zgarishini ko’rsating?

,оmm



А) 1,2,3, В) 2, С) 3, D) 4, Е) 5



5



4

3

₀

2

1

0

Т

3) Quyidagi munosabatlardan induksiya E.Yu.K. ifodalovchi kattalikni ko’rsating?

,


Optika bo’limiga doir test namunalari.
1) Ushbu chizmadan ikki muhit chegarasida o’tkazilgan normalni ko’rsating?
1
A ) 1,2, V)4, S) 5, D)3 Ye) 1,2,3 2   3
n₁
n₂  5
4

2) Quyidagi munosabatlarning qaysi biri sochuvchi linza formulasini ifodalaydi.

3) Nisbiylik nazariyasining quyidagi munosabatlarining qaysi biri uzunlikning tezlikka bog’liqligini ifodalaydi.

A)
Atom va yadro fizikasi bo’limiga doir test namunaalri.
1) Quyidagi munosabatlardan atomning orbita radiusini ifodalovchi munosabatni ko’rsating?

2) Ushbu munosabatlarning qaysi biri -yemirilishni ifodalaydi.

3) Elementar zarrachalarni qayd etuvchi asboblarni aniqlang?
1) Spintaroskop 2) Geyger-Myuller scheychigi 3) Vilыon kamerasi
4) Pufakli kamera 5) Fotoemulsiya qatlami.
A) 1-5, V)1,2, S) 3,4, D) 5, Ye) 3-5.