R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Xalq suvereniteti 
haqidagi ilmiy ta iim o t dastlab feodalizmga 
qarshi kurash y o iid a ishlab chiqilgan edi.
«Xalq suvereniteti» nazariyasi fransuz olimi Jan Jak Russo 
tufayli burjua inqilobi arafasida o ‘zining haqiqiy qiyofasini 
topdi. Uning fikricha, «umumiy iroda» tomonidan boshqari- 
ladigan hokimiyat — suverenitet deb ataladi20.
0 ‘zb ekiston xalqining su v eren iteti m am lak atim izda 
hokimiyatning toialigicha xalqqa tegishliligini bildiradi. Xalq 
-hokimiyatning yagona manbai va subyekti, unga hech kim o‘z 
irodasini o ‘tkaza olmaydi. Xalq suverenitetining mazmuni 
sh u n d an ib o ratk i, uning ho kim iyati bosh qa subyektga 
berilmaydi va boiinm aydi. 0 ‘zbekistonda davlat hokimiyati 
xalqniki, faqat unga xizmat qiladi. Xalq suvereniteti davlat va 
milliy su v eren itetlarida nam oyon b o ia d i. 0 ‘zbekistonda 
suverenitetning manbai va yagona egasi b o ig an xalq uni, eng 
avvalo, davlat hokimiyati orqali davlat suvereniteti sifatida 
amalga oshiradi.
Millat suvereniteti 
millatning siyosiy va huquqiy holatidir. 
H ar bir millat o ‘zining suveren siyosiy va huquqiy holatiga 
k o ‘ra, o ‘z siyosiy holatini o ‘z irodasi bilan, boshqa xalqlar- 
ning aralashuvisiz mustaqil tarzda belgilaydi, iqtisodiy, madaniy 
rivojlanish yoiini tanlaydi va o ‘z milliy davlatini tuzadi.
Millat suvereniteti millatning ajralmas xususiyati b o iib , u- 
ning m ustaqil yashash huquqini bildiradi. Bu huquqning 
m a’lum darajada amalga oshirilishi, ya’ni o ‘zinig milliy davlat 
shaklini tanlashi, yakka holda yoki boshqa m illatlar bilan 
birgalashib davlat tuzishi milliy suverenitetning amal qilishi 
hisoblanadi.
D avlat hokim iyatining oliyligi o ‘sha davlatdagi barcha 
huquqiy munosabatlarning belgilanganligida, umumiy huquqiy 
tartibotning o‘rnatilganligida hamda davlat organlari, jamoat 
birlashmalari, mansabdor shaxslar va fuqarolarning majburiyat- 
larini belgilanganligida namoyon b o ia d i. Davlatning butun 
hududida olliy davlat organi tomonidan chiqarilgan Konstitu­
tsiya va q o n u n la rn in g ustuvorligi d av lat hokim iyatining 
oliyligini bildiruvchi asosiy belgi sifatida tan olinadi.
20 Ж .Ж .Руссо. Об общественном договоре или принципы поли­
тических прав. - М.: 1938, 235-ст.
41

---

S h unday qilib, d a v la t h o k im iy atin in g oliyligi — bu 
hokimiyatning shunday holatiki, bunda boshqa bir hokimiyat 
undan ustun b o ‘lmaydi va b o ia olmaydi. Biroq hokim iyat­
ning oliyligi uning cheksizligini bildirmaydi. Konstitutsiyaviy 
davlatda u doimo qonun bilan cheklab q o ‘yiladi. Davlatning 
suveren hokimiyati o ‘zga barcha hokimiyatlardan ustun turadi. 
Davlat hokimiyatining oliyligi uni yagona siyosiy hokimiyat 
sifatida rasmiylashtiradi, bu davlat hokimiyati bilan muvoziy 
tarzda boshqa biron-bir siyosiy hokimiyatning mavjud bo‘lishini 
istisno etadi.
Davlat hokimiyatining birligi davlatning oliy hokimiyatini 
tashkil qiluvchi yagona organ yoki organlar tizimi mavjud 
bo‘lishida ifodalanadi. Davlat hokimiyati birligining yuridik 
belgisi, davlat hokimiyati oliyligini tashkil qiluvchi organlar 
tizimining bevosita davlat funksiyalarini bajarish uchun zarur 
bo ‘lgan vakolatlarni qam rab olishini anglatadi. Shu tizimga 
tegishli organlar esa, bir xil subyektlarga, bir xil vaziyatlarda 
o‘zaro istisno qiluvchi xulq-atvor qoidalarini ifodalay olmaydi. 
Suveren d av la t h o k im iy atin in g asosiy x u su siy ati uning 
mustaqilligi hisoblanadi. Davlat hokimiyatining mustaqilligi, 
shu davlatning boshqa d av latla r bilan to ‘g ‘rid a n -to ‘g ‘ri, 
bevosita munosabatlarida o ‘z ifodasini topadi.