Psixologik trening asoslari

Mini ma’ruzalarning natijasi va effektivligi 
1-natija - xabardor qilish. Mini ma'ruza amaliy mashg'ulotlarda ishlab 
chiqiladigan yangi ma'lumotlarning, yangi materiallarning nazariy taqdimotini 
ta'minlaydi. Mini ma'ruzaning asosiy natijasi shundaki, tinglovchilar yangi 
ma'lumotlarni olishadi va tahlil qilishadi. Ko'pincha, bunda ishning asl 
texnologiyasi, uni qo'llashning afzalliklari tavsifi bilan ma'lum bir texnikaning 
algoritmi haqida ma’lumot berib o’tiladi. 
2-natija o'rnatishni o'zgartirish. Mini ma'ruzaning kirish qismida, 
murabbiyning aytganlari haqiqatan ham haqiqatga mos kelishiga ijobiy 
munosabat shakllanadi. Masalan, agar mini-ma'ruzadan oldin ishtirokchilar 
asosiy narsa sotuvchining kuchli argumentlari va mahsulotning foydali 
xususiyatlarini namoyish etish deb hisoblasalar, "Savol usuli"dan foydalanib 
ishtirokshilarni jalb qilganimizdan keyin ishtirokchilar o'z munosabatlarini 
o'zgartirib, savol berish orqali ishtirokchilarning passiv tinglovchi holatidan 
chiqarib, biz tezda sotuvchi va mijoz o'rtasida kelishuvga erishamiz.
3-natija - tinglovchilarning g'ayrati va faollik jarayoni hisoblanib, trener 
tomonidan taqdim etilgn mini ma’ruzalarda materiallar tinglovchilar 
foydalanmoqchi bo'lgan tarzda taqdim etiladi. 
ma'lumot olish, o'rganganlarini amalda qo'llash. Ishtirokchilar keyingi 
bosqichga tayyor – mini ma'ruzadan so'ng amaliy ko'nikmalarni rivojlantirishga 
qaratilgan amaliy mashg'ulotlar. 
Qoidaga ko'ra, trener mashg'ulot yoki rolli o'yinni muhokama qilish 
natijalarini sarhisob qilish kerak bo'lsa ham, mini ma'ruzaga oldindan 
tayyorgarlik ko'rish uchun vaqt o’zida imkoniyat topishi kerak. Albatta, bu 
holda u uchun vaziyatni o'stirish va ushbu mashqning oldingi munozarasi 

---

69 
mazmunini trening ishtirokchilari tomonidan nutqini umumlashtirishda 
foydalanish juda muhimdir. Ammo murabbiy oldindan erishmoqchi bo'lgan 
maqsadlarini, shu jumladan dasturdagi mashq yoki rolli o'yinni oldindan 
bilganligi sababli, u munozara natijalaridan olishni istagan xulosalar chiqarish 
imkoniyatiga ega. Shuning uchun mini-ma'ruzalar va prezentatsiyalarga 
oldindan tayyorgarlik ko'rish tavsiya etiladi. Quyida asosiy tayyorgarlik 
bosqichlari keltirilgan. 
1) Taqdimot orqali erishish mumkin bo'lgan natijalarni aniqlash. Bunda 
trener taqdimotning asl maqsadini tushuntirish, shuningdek trener auditoriyani 
tahlil qilshi va taqdimotda qatnashishga loyiqligini tasdiqlaydigan mezonga 
aylanishini kuzatib boradi. 
Odatda ma’ruzaning maqsadi aloqani o'rnatish, ehtiyojlarni aniqlash, 
tovarlarni taklif qilish, e'tirozlar bilan ishlash, batafsil tushuncha berishlikni o’z 
ichiga oladi. Bu jarayonda ishtirokchilarning qanchalik faol ishtiroki treningni 
samaradorligini belgilab beradi. 
2)Tomoshabin tahlili bo’lib, uhbu bosqichning asosiy maqsadi mini-
ma'ruza yoki taqdimotni ishlab chiqishda e'tiborga olish kerak bo'lgan 
tinglovchilarning asosiy xususiyatlarini ta'kidlashdir. Buning uchun o'zingizni 
ishtirokchilar o'rniga qo'yishga harakat qiling, ular murabbiyning gaplarini 
tinglashadi; mini-ma'ruzadan kutilgan natijalar nuqtai nazaridan mavzuga, 
savollarga, vaziyatga ko'z bilan qarashga harakat qiling. Ishtirokchilarni biron 
bir narsaga ishontirishni xohlaymizmi? Nega endi ular ishonmaydilar? Ayni 
paytda ularning fikrlari qanday? Nega ular bunday? Ishtirokchilar uchun nima 
muhim? 
Aslida, auditoriyani tahlil qilish va maqsadlarni belgilash bosqichlari 
parallel ravishda amalga oshiriladi: aniq maqsadni shakllantirish uchun 
tinglovchilarning holatini tahlil qilish kerak. Agar oldingi bo'limda savol 
tug'ilsa: "Biz nimaga murojaat qilmoqchimiz?" (boshqacha qilib aytganda, qaysi 
g'oyalarni shakllantirish kerak), keyin bu - "Biz buni kimga etkazishga harakat 
qilamiz?" (ya'ni tinglovchilarning qaysi xususiyatlarini hisobga olishimiz kerak). 
Buning uchun murabbiy uchun tinglovchilarni tushunish juda muhimdir. 
Biznesni o'qitish sharoitida bu quyidagi savollarga javob berish kerakligini 
anglatadi. 
• Ular mini ma'ruza mavzusi to'g'risida qay darajada bilimga egalar? 
• Ushbu mavzu bo'yicha ular qanday fikrda? 
• Hozirgi kunda bu ularning amaliyoti bilan qay darajada va qanday 
bog'liq? 

---

70 
• Nega endi ular o'ylaydilar va harakat qiladilar? 
• Tinglovchilar uchun mini ma'ruza mavzusiga nisbatan muhim va qadrli 
nima? 
• Tinglovchilar mini ma'ruzadan nimalarni kutmoqdalar? Qanday? 
Masalan, mojarolarni echishga bag'ishlangan trening doirasida "Qarama-
qarshilik va o'zini tutish strategiyasi" mavzusidagi mini-ma'ruzani ishlab 
chiqishda savollar quyidagicha bo'ladi. 
Ishtirokchilar mojaroning ta'rifi va ziddiyatli vaziyatlarni hal qilish 
strategiyalarini ongli ravishda bilishadimi? Ular mojarolarni qanday bilishadi? 
Ishtirokchilar ko'pincha nizoli vaziyatlarga tushib qolishadimi? 
• Ular mojaroli vaziyatlarga qanday bog'liq? Ular qanday harakatlar 
qilmoqdalar? Nima uchun? 
• Nima uchun ishtirokchilar uchun nizolarni hal etishda samaradorlikni 
oshirish muhim bo'lishi mumkin? Ular uchun asosiy narsa nima? 
Kompaniyaning ishlashi? Jamoadagi muhitmi? Ichki uyg'unlikmi? Vaziyatni 
oldindan aytib bo'ladimi? 
Umuman olganda mashg'ulotlardan, xususan, ma'ruzalardan nima 
kutmoqdalar? 
Bularning barchasi maqsad sifatida diqqat bilan ko'rib chiqishga arziydi. 
Agar ma'lumotlar etarli emas deb taxmin qilish uchun jiddiy sabablar bo'lsa, 
kelajakdagi talabalar orasidan kimgadir qiziqish, xabardorlik, tushunish, tajriba, 
qarshilik va qarama-qarshilikni bilish uchun suhbatlashish imkoniyatini topish 
tavsiya etiladi. Dastlab siz suhbat shaklida mini-ma'ruzani rejalashtirishingiz 
mumkin, 
asta-sekin, 
bosqichma-bosqich, 
mantiqiy 
tuzilish 
bo'ylab 
harakatlaning, ishtirokchilarning fikrlarini bilib oling va tarkibni sozlang.